دلایل و پیامدهای مخالفت آمریکا با تجهیز ترکیه به سامانه اس۴۰۰

ناتو در سال ۲۰۱۵ بخشی از سامانه‌های دفاعی پاتریوت خود را از ترکیه خارج کرد. آنکارا برای جبران این خلاء در دسامبر ۲۰۱۷ قرارداد خرید سامانه دفاعی اس۴۰۰ را با مسکو امضا کرد. براساس این توافق، سامانه اس۴۰۰ اواخر سال ۲۰۱۹ در ترکیه مستقر خواهد شد و کنترل آن در اختیار پرسنل این کشور قرار خواهد گرفت. این قرارداد بلافاصله باعث ایجاد تنش دیپلماتیک میان آنکارا و واشینگتن گردید؛ آمریکا از ترکیه خواسته است تا از خرید سامانه‌های روسی صرف‌نظر کند و از سیستم دفاع هوایی پاتریوت آمریکایی استفاده کند.

همزمان با نزدیک‌شدن به زمان اجرای قرارداد، فشارها و واکنش‌های واشینگتن به آنکارا شدیدتر شده است. لیکن ترکیه با پیشنهادات آمریکا مخالفت کرده است؛ در همین راستا رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد به‌رغم فشار واشینگتن، قصد عقب‌نشینی از توافق اس۴۰۰ ندارد و آنکارا سامانه‌های ضدموشکی اس۴۰۰ را تا نیمه نخست جولای (تیرماه) تحویل خواهد گرفت. از این‌رو نوشتار حاضر به دنبال پاسخ به دو پرسش است. چرا آمریکا با خرید اس۴۰۰ توسط ترکیه مخالف است؟ و استقرار سامانه اس۴۰۰ در خاک ترکیه چه پیامدهایی برای آنکارا خواهد داشت؟

۱- دلایل مخالفت آمریکا با تجهیز ترکیه به سامانه اس۴۰۰

آمریکا و کشورهای عضو ناتو به دلایل مختلف و متعددی با مجهزشدن ترکیه به سامانه دفاعی اس۴۰۰ روسی مخالف هستند که در ادامه به مهم‌ترین این موارد اشاره می‌شود.

نگرانی از اتحاد راهبردی روسیه و ترکیه

یکی از دلایل عمده مخالفت آمریکا با خرید اس۴۰۰ توسط ترکیه به نگرانی واشینگتن از شکل‌گیری روابط راهبردی بین مسکو و آنکارا بازمی‌گردد. آمریکا دیدگاه و نگرش منفی نسبت به همگرایی روسیه و ترکیه در زمینه همکاری‌های نظامی و منطقه‌ای به‌ویژه در بحران‌ سوریه دارد. این حساسیت ویژه واشینگتن نیز به تقابل مستمر و تداوم‌یافته بلوک شرق و غرب برمی‌گردد که در دوران پسا جنگ سرد نیز همچنان ادامه یافته است. ترکیه پس از آمریکا رتبه دومین ارتش قدرتمند اعضای ناتو را در اختیار دارد. این کشور که دروازه ورود ناتو به خاورمیانه به حساب می‌آید در راهبرد منطقه‌ای آمریکا اهمیت به‌سزایی دارد. از این‌رو تجهیز یک عضو ناتو به سلاح روسی، نشان‌دهنده موفقیت مسکو در نفوذ به بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پیمان نظامی دفاعی غرب به شمار می‌رود.

استقرار سامانه موشکی اس۴۰۰ در ترکیه به افزایش همکاری آنکارا – مسکو در زمینه تکنولوژیک و فناوری پدافند هوایی منجر خواهد شد. به بیان دیگر خرید تسلیحات نظامی سنگین نظیر سامانه‌های دفاع موشکی موجب می‌شود که ترکیه روابط راهبردی خود با روسیه را در سال‌های آتی براساس این تجهیزات تنظیم و تقویت کند و این مساله ممکن است همزمان باعث کاهش روابط راهبردی ترکیه با آمریکا گردد.

با خرید اس۴۰۰ وابستگی‌های نظامی ترکیه به خرید تجهیزات نظامی آمریکا کاهش پیدا می‌کند و این امر به کاهش نفوذ یک‌طرفه و روابط نامتقارن واشینگتن – آنکارا منجر می‌شود. به خصوص که آنکارا تصمیم گرفته است با همکاری مستقیم مسکو اقدام به تولید سامانه اس۵٠٠ که نسخه پیشرفته قبلی است، نموده تا دفاع هوایی خود را که ناتو نخواست به آن اعطا نماید، تأمین کند. در همین راستا اخیراً روزنامه هابرترک از اعزام حدود یکصد مهندس ترک به روسیه برای ورود به برنامه تولید سامانه موشکی اس۵٠٠ و همکاری با همتایان روس خود خبر داده است. به همین دلیل مقامات آمریکایی مخالف توافق اس۴۰۰ هستند؛ زیرا واشینگتن نزدیک‌شدن بیش از حد ترکیه به روسیه و همکاری نظامی آنها را مخالف منافع خود می‌داند.

هراس از آسیب‌پذیری جنگنده‌های اف۳۵

نگرانی از آسیب‌پذیری جنگنده‌های اف۳۵ دلیل دیگر مخالفت آمریکا با خرید اس۴۰۰ توسط ترکیه است. واشینگتن با ادعای اینکه خرید سامانه اس۴۰۰ از روسیه توسط یک کشور عضو ناتو می‌تواند به تضعیف شبکه پدافندی این پیمان و همچنین افشای توانمندی‌های رادارگریزی جنگنده‎های اف۳۵ منجر شود، تحویل این جنگنده‌ها به آنکارا را به حالت تعلیق درآورده و ترکیه را برای لغو قرارداد اس۴۰۰ تحت فشار قرار داده است، هرچند مقام‌های ترکیه بارها از آمادگی کشورشان برای تحویل موشک‌های اس۴۰۰ خبر داده‌اند.

واشینگتن بر این باور است که سامانه دفاع موشکی اس۴۰۰ روسیه به شدت امنیت جنگنده‌های اف۳۵ که پیشرفته‌ترین جنگنده‌های نسل پنجم است را به خطر می‌اندازد. مقام‌های آمریکایی از این مساله نگران هستند که رادارهای اس۴۰۰ بتواند به سهولت جنگنده‌های اف۳۵ را شناسایی و رهگیری کرده و این جنگنده‌ها در برابر سامانه اس۴۰۰ به شدت آسیب‌پذیر شود. زیرا سامانه دفاعی اس۴۰۰ برای نابودی انواع اهداف هوایی دشمن همانند هواپیماهای رادار محور و کنترل هوایی، هواپیماهای پارازیت‌انداز، هواپیماهای شناسایی و جاسوسی، هواپیماهای استراتژیکی و جنگنده‌های شکاری، موشک‌های بالستیک تاکتیکی و تاکتیکی- عملیاتی، موشک‌های بالستیک میان برد، اهداف هوایی مافوق صوت و دیگر اهداف هوایی پیشرفته ساخته شده است.

پنتاگون معتقد است که حضور سامانه‌های اس۴٠٠ در خاک ترکیه به سبب تهدیدات و مخاطرات مربوط به جاسوسی و دخالت داشتن برنامه اف٣۵، با حضور سامانه‌های تسلیحاتی ناتو منطبق نیست. آمریکایی‌ها معتقدند با خرید سامانه اس۴۰۰ توسط ترکیه اطلاعات طبقه‌بندی شده برخی رادار گریزها مانند اف۳۵ برای روسیه فاش می‌شود اما آنکارا در مقابل اعلام نموده که اعضای دیگر ناتو همانند یونان با داشتن اس۳۰۰ مشکلی برای ناتو ایجاد ننموده‌اند.

تشدید رقابت میان متحدان آمریکا برای خرید اس‌۴۰۰

سومین دلیل مخالف آمریکا و اصرار بر لغو قرارداد اس۴۰۰ توسط ترکیه به هراس واشینگتن از شکل‌گیری حرکت دومینووار کشورها برای خرید این سامانه دفاعی پیشرفته برمی‌گردد. تعداد کشورهای علاقه‌مند برای خرید سیستم اس‌۴٠٠ رو به افزایش بوده است. علاوه بر ترکیه، کشورهایی نظیر: هند، عراق، عربستان سعودی و قطر با وجود مخالفت‌های آمریکا خواستار دریافت این سامانه شده‌اند. هم‌اکنون تنها مشکل روسیه برای تولید این سامانه پیشرفته، محدودیت و کمبود امکانات در این عرصه است.

افزایش محبوبیت سامانه اس۴٠٠ در میان کشورها به افزایش نفوذ روسیه و کاهش نفوذ آمریکا در جهان منجر خواهد شد. علاوه بر آن فروش این سیستم دفاعی ضدموشکی به کشورهای دیگر، افزایش چند میلیارد دلاری بودجه روسیه و ارتقای همکاری‌های نظامی- فنی با دیگر کشورها را به همراه خواهد داشت.

در حقیقت مواضع تند دولت ترامپ در مورد قرارداد اس۴۰۰ دلایل اقتصادی نیز دارد. واشینگتن در فروش سیستم پاتریوت به آنکارا به جای سامانه روسی منافع اقتصادی دارد. در پی تصویب قانونی در آمریکا پیرامون مقابله با رقبای آمریکا از راه اعمال تحریم‌ها، کنگره، دولت این کشور را موظف کرد تا با صادرات سلاح‌های مدرن روسیه مقابله کند.

از این‌رو واشینگتن بارها مخالفت خود با قرارداد اس۴۰۰ ترکیه را اعلام کرده است؛ زیرا استقرار این سامانه در ترکیه احتمال حرکت دومینووار متحدان آمریکا برای قرار گرفتن در صف خرید اس۴۰۰ را در پی خواهد داشت. حرکت دومینووار کشورها برای خرید اس۴۰۰ روسی آسیب زیادی به صادرات صنایع نظامی آمریکا وارد می‌کند؛ زیرا با خرید اس۴۰۰ عملاً جنگنده‌های اف۱۵ و اف۱۶ در اطراف این سامانه‌ها کارایی نخواهند داشت و رقابت برای خرید اس۴۰۰ در خاورمیانه و شمال آفریقا گسترش پیدا می‌کند.

کشورهایی نظیر یونان، مغرب و الجزایر نیز ناچار به تغییر تجهیزات نظامی خود می‌شوند که این امر باعث کاهش شدید تقاضا برای جنگنده‌های اف۱۵ و اف۱۶ می‌شود. همچنین ممکن است بسیاری از کشورهای خریدار سابق برای جبران نقص جنگنده‌های آمریکایی تصمیم به تقویت موشکی خود با سامانه‌های اس۴۰۰ بگیرند. به همین دلیل آمریکا هم‌اکنون در صدد ترغیب هند به لغو قرارداد تسلیحاتی با روسیه برای خرید سامانه اس۴۰۰ است و به این کشور پیشنهاد داده تا جنگنده‌های نسل پنجم اف۳۵ را خریداری کند.

برهم خوردن توازن قوا در بین اعضای ناتو 

نگرانی آمریکا و ناتو از برهم خوردن توازن قوا در میان اعضای پیمان، چهارمین دلیل مخالفت آمریکا با قرارداد اس۴۰۰ است. سیستم دفاع ضدموشکی اس۴۰۰ یا تریومف[۱] که نسخه پیشرفته‌تر سیستم دفاع ضدهوایی اس٣٠٠ است توان رهگیری و انهدام اهداف هوایی با سرنشین یا بدون سرنشین تا فاصله چهارصد کیلومتری را دارد.

برخورداری ترکیه از توانمندی اس۴۰۰ به معنای برهم خوردن توازن قوا در بین اعضای ناتو است. به همین دلیل علاوه بر آمریکا برخی از کشورهای عضو ناتو با قرارداد اس۴۰۰ مخالفت کرده‌اند. در همین راستا اولریکه دیمر، سخنگوی دولت آلمان اعلام کرد: «اقدام ترکیه در مورد خرید سامانه اس۴۰۰ از روسیه همواره در میان کشورهای عضو ناتو به عنوان یک موضوع مهم مورد توجه قرار گرفته است. توصیه ما به ترکیه این است که در چارچوب بحث هماهنگی دفاعی با کشورهای عضو ناتو در مورد خرید اس‌۴۰۰ تجدیدنظر کند.»

سامانه اس۴۰۰، جزء پیشرفته‌ترین سامانه‌ها در نوع خود است که توانایی حمل و شلیک سه نوع موشک مختلف را دارد و می‌تواند اهداف متنوعی از قبیل موشک‌های بالستیک، کروز و جنگنده‌های رادار گریز را هدف قرار دهد. شبکه راداری و شناسایی این سامانه نیز می‌تواند همزمان ۳۰۰ هدف را شناسایی کند.

در همین راستا نشریه آمریکایی بیزینس اینسایدر نوشته است «سامانه‌‌های دفاع ضدهوایی اس۴۰۰ روسیه، چندین برابر نسبت به سامانه‌های دفاع ضدهوایی آمریکایی برتری دارند و به همین دلیل واشینگتن بسیار مایل است تا این سامانه را در اختیار داشته باشد.» این در حالی است که در زمان شوروی سابق، روس‌ها در زمینه هواپیماهای نظامی به شدت از آمریکایی‌ها عقب بودند؛ به همین دلیل روسیه از همه امکانات خود استفاده کرده تا در این عرصه و سایر زمینه‌های نظامی بر آمریکا برتری یابد و به این هدف خود نیز رسیده است.

۲- پیامدهای خرید سامانه اس۴۰۰ برای ترکیه

به‌رغم تلاش‌های گسترده ترکیه برای رفع نگرانی‌ها و مخالفت‌های آمریکا و ناتو نسبت به خرید سامانه دفاع موشکی اس۴۰۰ از روسیه، اما چالش در روابط آنکارا – واشینگتن همچنان به قوت خود باقی است. با این حال اصرار آنکارا بر خرید این سامانه در نهایت منجر به انعقاد قرارداد با مسکو شد. در ادامه به مهم‌ترین پیامدهای خرید اس۴۰۰ برای ترکیه پرداخته می‌شود. 

اعمال تحریم‌های نظامی‌

یکی از پیامدهای احتمالی استقرار سامانه اس۴۰۰ روسی در خاک ترکیه اعمال تحریم‌های نظامی واشینگتن علیه آنکارا است. برخی از گزارش‌ها حاکی از آن است که شورای امنیت ملی، وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری آمریکا در حال بررسی گزینه‌های تحریمی با هدف ضربه‌زدن به بخش دفاعی نظامی ترکیه براساس قانون کاتسا هستند.

وزارت خارجه آمریکا نیز پیش‌تر تهدید کرده بود که واشینگتن هر کشوری را که از روسیه، سامانه پدافند موشکی اس۴۰۰ خریداری کند، تحریم خواهد کرد. در همین راستا واشینگتن اعلام کرده است که اگر ترکیه اس۴۰۰ را تحویل بگیرد، آنکارا را تحریم خواهد کرد. چارلز سامرز، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا تهدید کرده است که «ترکیه در صورت خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ از روسیه با عواقب خطرناکی روبه‌رو خواهد شد.»

کاترین ویلبارگر، معاون سرپرست وزارت دفاع آمریکا نیز در ۳۱ مه ۲۰۱۹ طی سخنرانی در شورای آتلانتیک در واشینگتن تأکید کرد که «ایالات متحده نباید اجازه دهد قرارداد بین ترکیه و روسیه پیش برود؛ زیرا مسکو لحظه‌شماری می‌کند که به اطلاعاتی درباره جنگنده‌های اف۳۵ دست یابد.» وی هشدار داد «حتی اگر دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ هم نخواهد که ترکیه را به‌خاطر این خرید تنبیه کند، کنگره می‌تواند با تصویب قانونی، تحریم‌هایی را علیه آنکارا اعمال کند.»

یکی از تحریم‌های احتمالی آمریکا علیه ترکیه حذف قرارداد فروش جنگنده‌های اف۳۵ است. ترکیه طی قراردادی به ارزش ۹ میلیارد دلار، ۱۰۰ فروند جنگنده اف ۳۵ از شرکت آمریکایی لاکهید مارتین خریداری کرده است. این کشور مبلغ ۹۰۰ میلیون دلار را به آمریکا پیش‌پرداخت کرده است و دو فروند از این جنگنده‌ها را طی مراسمی نمادین در پایگاه هوایی فورت وورث در تگزاس تحویل گرفت.

دولت آمریکا گفته است در واکنش به خرید سامانه اس۴۰۰ آنکارا را تحریم خواهد کرد و در نامه‌ای به دولت ترکیه اعلام کرد که آن کشور از طرح جنگنده‌های پیشرفته اف۳۵ حذف خواهد شد. آمریکا در تازه‌ترین واکنش، آموزش خلبانان ترکیه برای پرواز با جنگنده اف۳۵ را متوقف کرده است. پاتریک شاناهان، سرپرست پیشین وزارت دفاع آمریکا تأیید کرده نامه‌ای با این مضمون به وزیر دفاع ترکیه فرستاده است. شاناهان گفته است به دولت ترکیه اجازه داده نخواهد شد تا ۴ جنگنده‌‌ای را که خریده به خاک خود منتقل کند. این تصمیم آمریکا با استقبال تل‌آویو مواجه شده است؛ زیرا با این اقدام برتری نیروی هوایی اسرائیل در منطقه حفظ خواهد شد.

با این حال خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه اعلام کرده است «استقرار سیستم دفاعی اس۴۰۰ یک ترجیح برای ترکیه نیست بلکه الزام است.» وی اعلام کرده است که «آنکارا همزمان مذاکرات را با واشینگتن برای خرید سیستم‌های دفاع هوایی آمریکایی پاتریوت ادامه می‌دهد.» در حقیقت ترکیه سعی دارد با ایجاد توازن، همزمان قراردادهای اس۴۰۰ روسی و اف۳۵ و پاتریوت آمریکایی را نهایی کند و خریدهای خود را بدون هرگونه اعمال تحریم تحویل بگیرد.

اعمال تحریم‌های اقتصادی‌

از دیگر پیامدهای احتمالی خرید اس۴۰۰، اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ترکیه توسط واشینگتن است. برخی از کارشناسان معتقدند ازآنجا که برخی از کشورهای عضو ناتو همانند: یونان، بلغارستان و اسلواکی بدون اینکه مشمول تحریم‌های آمریکا شوند موفق شدند سامانه دفاعی اس۳۰۰ روسی را خریداری کنند، احتمال اعمال تحریم‌های واشینگتن علیه ترکیه نیز دشوار به نظر می‌رسد. لیکن در پاسخ باید گفت که اس۴۰۰ سامانه پیشرفته‌تری است و کشورهای مذکور درخواستی برای خرید جنگنده‌های اف۳۵ از واشینگتن نداشتند. زیرا آمریکایی‌ها از دستیابی روس‌ها به مشخصات و ویژگی‌های جنگنده اف۳۵ به شدت هراس دارند. به همین دلیل است که آمریکا گفته است ترکیه نباید همزمان جنگنده اف۳۵ آمریکا و سیستم اس۴۰۰ روسیه که گفته شده پدافند موثر علیه این جنگنده است را در اختیار داشته باشد.

پیرامون احتمال اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ترکیه، جان سیتیلیدس، کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی و از مشاوران وزارت خارجه آمریکا معتقد است «خرید موشک اس۴۰۰ از روسیه اقدام نادرستی است و می‌تواند منجر به شدیدترین تحریم اقتصادی آمریکا علیه ترکیه شود.» اما خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه گفته است که «آنکارا برای تحریم‌های احتمالی آمریکا به دلیل خرید سامانه‌های دفاع موشکی اس۴۰۰ روسیه آمادگی دارد.» مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه نیز در مورد احتمال تحریم این کشور از سوی آمریکا گفته است: «اگر آمریکا هرگونه اقدام منفی در مورد ما انجام دهد ما نیز اقدامات متقابل انجام خواهیم داد.»

به هر حال تحریم‌های ایالات متحده می‌تواند به شدت به اقتصاد ترکیه ضربه وارد نماید. آمریکا در گذشته نشان داده است که می‌تواند با توجه به ویژگی‌های خاص اقتصاد ترکیه و تأثیر حیاتی دلار بر موازنه‌های اقتصادی به‌ صورت ناگهانی به بازار ترکیه شوک وارد کند و معیشت مردم این کشور را تحت تأثیر قرار دهد. این کشور از سال گذشته در بحران جدی ارزی و اقتصادی به سر می‌برد. سونر کاگابتای، مدیر پژوهش‌های ترکیه در دانشگاه واشینگتن و نویسنده کتاب «اردوغان و بحران ترکیه مدرن» معتقد است: «سقوط لیره در سال گذشته بر اثر تحریم‌های ایالات متحده آمریکا که در نتیجه بازداشت کشیش آمریکایی صورت گرفت، نشان داد که اگر اقتصاد ترکیه به اندازه کافی قوی نباشد می‌تواند تحت تأثیر منفی هر بحرانی با ایالات متحده آمریکا قرار گیرد.» در همین راستا می‌توان گفت در صورتی که رابطه بین آمریکا و ترکیه تحت تأثیر بحران اس۴۰۰ تنش‌زا شود، این احتمال وجود دارد که لیره ترکیه بار دیگر در برابر ارزهای مهم نظیر دلار و یورو سقوط خواهد کرد.

افزایش واگرایی در روابط ترکیه و ناتو

از دیگر پیامدهای احتمالی استقرار سامانه دفاعی اس۴۰۰ در ترکیه، افزایش روند واگرایی و تنش‌زا شدن روابط آنکارا و ناتو است. برخی از کشورهای عضو ناتو بارها اعلام کرده‌اند که با استقرار سامانه اس۴۰۰ در ترکیه مخالف هستند. در این بین واشنگتن نه تنها اقداماتی را برای تنبیه آنکارا به اجرا درآورده بلکه به تهدید بی‌سابقه ترکیه روی آورده است. در همین راستا کاترین ویلبارگر، معاون سرپرست وزارت دفاع آمریکا در امور امنیتی گفته است: «تکمیل قرارداد اس۴۰۰ ویرانگر خواهد بود؛ نه تنها برای اف۳۵ که غرب تمام ظرفیت هوایی یکپارچه و مدرن خود را در آن قرار داده، بلکه قابلیت همکاری ترکیه با ناتو را نیز پایان می‌دهد»

مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا نیز به ترکیه به دلیل اصرار برای خرید سامانه اس۴۰۰ هشدار داد و گفت: «ترکیه باید بین ماندن در ناتو و خرید اس۴۰۰ یکی را انتخاب کند.» پنس در مراسم هفتادمین سالگرد تأسیس پیمان ناتو در واشنگتن گفت: «ترکیه باید انتخاب کند که آیا می‌خواهد به عنوان یک شریک مهم در ناتو بماند یا اینکه می‌خواهد این شراکت را با تصمیم‌های بی‌پروا نابود سازد.»

در پاسخ به این تهدید، فواد اُکتای، معاون رئیس‌جمهور ترکیه در صفحه توئیتر خود نوشت: «این آمریکا است که باید انتخاب کند. آیا می‌خواهد متحد ترکیه باقی بماند یا دوستی با ما را به‌ خاطر همکاری با تروریست‌ها به‌ خطر انداخته و سپر دفاعی متحد خود در ناتو را در برابر دشمنانش تضعیف کند؟»

 بدین ترتیب مواجهه آمریکا و ترکیه بر سر خرید سامانه موشکی اس۴۰۰ وارد مرحله بی‌سابقه‌ای شده و در این راستا واشینگتن با مطرح کردن تهدید جدی یعنی اخراج ترکیه از ناتو، آنکارا را در وضعیت بسیار دشواری قرار داده است. بلومبرگ در این زمینه می‌نویسد «اگر اردوغان به تصمیمات فردی و یک‌جانبه خود ادامه دهد اعضای ناتو باید از پایگاه اینجرلیک خارج و به اردن منتقل شوند.»

البته با نگاهی به فضای سیاسی حاکم بر منطقه خاورمیانه به‌ویژه پرونده‌های مرتبط با سوریه، ایران، عراق، و شرق مدیترانه آمریکا و ناتو نیازمند همکاری با ترکیه هستند. در همین پیوند آلکسی پوشکوف، عضو مجلس اعلای پارلمان روسیه نوشت «تهدیدات آمریکا علیه ترکیه به خاطر خریداری سامانه‌های دفاع هوایی اس۴۰۰ پوچ و توخالی است… بعید است آنکارا از معامله با مسکو دست بردارد و همچنین احتمال اخراج ترکیه از ناتو اندک است.»

نتیجه‌گیری

روابط دوجانبه آنکارا – واشینگتن که از سال ۲۰۱۶ تحت تأثیر پارامترهایی نظیر: دستگیری آندرو برونسون کشیش آمریکایی به اتهام همکاری با گروه پ‌ک‌ک و فتو، همگرایی و نزدیکی ترکیه با روسیه و ایران و همچنین حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه که ترکیه آنها را گروه تروریستی قلمداد می‌کند دچار تنش شده بود با اصرار آنکارا برای خرید سامانه اس۴۰۰ روسی و مخالفت ترکیه با پیشنهاد آمریکا برای لغو این قرارداد تنش‌زا تر شده است.

اصرار ترکیه و اردوغان برای خرید اس۴۰۰ به دلایل متعددی از جمله: ناکامی ترکیه در ساخت سیستم دفاعی بومی، خودداری و تعلل اعضای ناتو از فروش سامانه دفاع موشکی به ترکیه، تلاش اردوغان برای حفظ شخصیت کاریزماتیک خود به‌عنوان مهم‌ترین چهره حزب عدالت ‌و توسعه، ایجاد سیاست موازنه مثبت بین روسیه و آمریکا و تلاش ترکیه برای حفظ توازن قوا در منطقه و رقابت با سایر قدرت‌های منطقه‌ای بازمی‌گردد.

با این حال اگرچه ترکیه اعلام کرده است اجرای این قرارداد قطعی است اما برخی از کارشناسان معتقدند که با توجه به اهمیت عضویت این کشور در ناتو با فشار یا ارائه پیشنهادهایی از جانب آمریکا تجدیدنظر اردوغان پیرامون قرارداد اس۴۰۰ محتمل است. لیکن امتناع و عقب‌نشینی ترکیه از خرید اس۴۰۰ نشان خواهد داد که اردوغان در برابر فشار تسلیم‌پذیر است و در این صورت ترکیه پرستیژ و اعتبار منطقه‌ای خود را از دست خواهد داد.

سیدعلی نجات – پژوهشگر مسائل خاورمیانه

[۱].Triumf