ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۴۰ – آذر ۱۴۰۲
در شماره ۱۴۰ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:
تأملی بر نسبت روایت و واقعیت در کشورداری / مجتبی قلی‌پور
این مقاله سه بخش اساسی دارد. در مقدمه نشان می‌دهم که چگونه یک بحث راهبردی و عملی که پیوند بسیار محکمی با مسائل روز کشور یافته، دغدغۀ نگارنده برای باز کردن بحث روایت و واقعیت در کشورداری شده است. در بخش دوم که خصلتی نظری‌تر خواهد یافت به چیستی روایت و انواع نسبت‌های متصور بین روایت و واقعیت می‌پردازیم و اینکه در الگوی کنونی کشورداری در ایران، کدام نسبت غلبه یافته است. در بخش سوم، دوباره به دغدغه‌های راهبردی و عملی بازمی‌گردیم تا نشان دهیم چه نوع از رابطۀ روایت و واقعیت در کشورداری مطلوبیت بیشتری دارد و براین اساس نقطۀ تمرکز تصمیم‌‌گیران و تدبیرگران باید کجا باشد و چگونه باید فعالیت‌های تبیینی و رسانه‌ای را در کشور سامان داد.
کلان‌داده و امنیت ملی: داده‌کاوی و استفاده از کلان‌داده‌ها چگونه می‌تواند به افزایش امنیت ملی منجر شود؟/ محمد رهبری
در جامعه پلتفرمی، پلتفرم‌ها یکی از منابع اصلی قدرت هستند و نقش مؤثری بر تصمیمات دولت‌ها ایفا کرده و بر ساختارهای اجتماعی اثر می‌گذارند. در چنین جامعه‌ای، مفهوم قدرت و امنیت ملی دستخوش تحول شده است و فرهنگ و ارزش‌های سیاسی، به‌عنوان مؤلفه‌های جدید قدرت نرم، از این پلتفرم‌ها اثر می‌پذیرند. در نتیجه پلتفرم‌ها می‌توانند توأمان به یک فرصت و تهدید برای دولت‌ها تبدیل شوند. همین امر، مطالعه اثرات این پلتفرم‌ها را ضروری می‌کند. یکی از روش‌های مطالعه این پلتفرم‌ها، رجوع به کلان‌داده‌های آن‌ها با روش داده‌کاوی است. کلان‌داده به حجم عظیمی از داده‌ها گفته می‌شود که با سرعت زیاد و تنوع بالا تولید می‌شوند. با تحلیل کلان‌داده‌ها می‌توان به سؤالات کجا، چه‌کسی، چه چیزی و چه زمانی پاسخ داد و به‌همین دلیل این نوع تحلیل‌ها می‌تواند در تأمین امنیت ملی، از جمله در حوزه مبارزه با تروریسم، ضد جاسوسی، امنیت مرزها و… مفید باشد. همه این موارد ایجاد سازوکار لحظه‌ای مطالعهٔ کلان‌داده‌ها را ضروری می‌سازد.
نگاهی به طرح تأسیس سازمان ملی مهاجرت: کاستی‌ها و راهکارهای بهبود/ زینب عبدالله‌خانی
تأسیس سازمان ملی مهاجرت برای اولین بار در ایران، نوید تحولاتی شگرف در این حوزه را می‌دهد. پس از سال‌ها مدیریت اتباع با قوانین پراکنده و بعضاً کهنه، نگارش قانونی جامع در این خصوص موجب مدیریت اصولی پدیده مهاجرت می‌شود. بااین‌همه، همچنان بر طرح مذکور اشکالات و نواقصی وارد است و نیاز به بررسی و اصلاح دارد که اگر خشت اول این سازمان کج نهاده شود، تا ثریا کج خواهد رفت. در این نوشتار تلاش می‌شود، طرح فعلی تأسیس سازمان ملی مهاجرت بررسی و ایرادات قانونی و عملی آن بیان و در پایان برای بهبود طرح، توصیه‌های راهبردی ارائه شود.
ادغام اجتماعی مهاجران خارجی در ایران: رویکردها، وضعیت و راهکارها/ سعید صادقی جقه
به‌رغم حضور درازمدت مهاجران در ایران، موضوع ادغام اجتماعی آن‌ها تقریباً با غفلت سیاستگذاران همراه بوده است؛ بهطوری که مهاجرانی خارجی در ایران، ارتباط ارگانیکی با شهروندان پیدا نکرده و در وضعیتی گتویی یا نیمهگتویی به سرمی برند. فقدان یا ناکارآمدی سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی مرتبط با مهاجران باعث شده است که جامعه ایرانی بهطور روزافزونی با رویکرد سلبی با مهاجران مواجه بشود. با توجه به آسیبهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی این وضعیت، در نوشتار حاضر ابعاد ادغام اجتماعی مهاجران مورد بررسی قرارگرفته و توصیه‌هایی برای اتخاذ سیاست‌های مناسب در این خصوص ارائه شده است.
تأملی بر علل تحول در سبک زندگی دهه هشتادی‌ها/ سید نوید کلهرودی
این نوشته به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا سبک زندگی دهه هشتادی‌ها با نسل‌های پیش از خود تا بدین حد متفاوت است و این موضوع از کجا شروع شده و در چه مسائلی ریشه دارد. به‌زعم ما چند دلیل باعث گسستی بنیادین میان سبک زندگی و علایق نسل جدید با نسل‌های پیش از خود شده است که عبارت‌اند از: شکل‌گیری رقبایی برای نظام سیاسی در حوزه روایت و ترسیم چشم‌انداز از آینده ایران، تأثیر شبکه‌های فارسی‌زبان در خارج از کشور در حوزه فیلم و سریال از دو دهه پیش تاکنون، فقدان وجود آموزش صحیح موسیقی و هنر در مدارس کشور پس از انقلاب اسلامی، دسترسی گسترده نسل جدید به فیلم و سریا‌ل‌های غربی و همچنین دسترسی به شبکه‌های اجتماعی با تأکید بر سرگرمی و طنز، عدم موفقیت شغلی و تحصیلی نسل‌های پیش از دهه هشتاد و ورود عنصر سرمایه و مُد به سبک زندگی ایرانیان. در پایان مقاله تلاش کرده‌ایم توضیح دهیم که برای بهبود این وضعیت چه تغییرات راهبردی می‌تواند رخ دهد و آن‌ها را به دو دسته مقدور و ممتنع تقسیم کرده‌ایم و پیامدهای هر یک را توضیح داده‌ایم.
آسیب‌شناسی حکمرانی ورزش در ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۲ / سید مسعود موسوی
نظر به اثرات مختلفی که ورزش می‌تواند از منظر ایجابی و سلبی بر امنیت ملی داشته باشد، در مقاله حاضر به مهم‌ترین مسائل مبتلابه ورزش کشور طی ماه‌های اخیر (هفت‌ماههٔ نخست سال ۱۴۰۲) با رویکردی آسیبشناسانه می‌پردازیم. تحولات در عرصه نظام حکمرانی ورزش کشور و مسائل موجود در این حوزه، آسیب‌شناسی عملکرد ورزشی کشور در بازه زمانی چند ماه گذشته، سیاسی و امنیتی شدن ورزش در ایران و مسائل موجود در بخش زیرساخت‌های ورزش کشور و راهبردهایی را که می‌توان برای رفع این آسیبها پیشنهاد کرد از جمله موضوعاتی است که در مقاله حاضر مورد بررسی قرار میگیرد.
تحولات جنگ حماس و رژیم صهیونیستی و سناریوهای پیش‌رو / گروه مطالعات بین‌الملل
با آغاز تهاجم زمینی رژیم صهیونیستی به نوار غزه پس از انجام عملیات طوفان الاقصی توسط حماس، وضعیت جدید و بیسابقهای در فلسطین اشغالی و نیز منطقه حاکم شده است. با طولانی شدن عملیات نظامی زمینی رژیم صهیونیستی، جبهه شمالی این رژیم در مرز با لبنان و همچنین منطقهٔ جولان هم به‌شدت ملتهب بوده و زدوخورد روزانه همراه با تلفات دو طرف به مسئله‌ای عادی بدل شده است. هم‌زمان انصارالله یمن نیز با انجام حملات موشکی و پهپادی علیه رژیم صهیونیستی کوشیده است جبهه جنوبی و دریایی جدیدی علیه آن باز کند. در حالی که با دستیابی به اولین توافق آتشبس میان حماس و رژیم صهیونیستی و مبادله دوطرفه اسرا، امیدها برای آتشبس دائمی تقویت شده، اما رژیم صهیونیستی کماکان خواستار حل نظامی مسئله غزه است و در این راه دست‌کم تاکنون آمریکا را حامی خود میبیند.
نظم منطقه‌ای پس از جنگ غزه: بازگشت به نظم رقابتی یا تثبیت نظم همکاری‌جویانه؟/ یاسر نورعلی‌وند
تا پیش از جنگ حماس و رژیم صهیونیستی، منطقه خاورمیانه با حرکتی شتابان به سمت نظمی همکاری‌جویانه و توسعه‌محور در حرکت بود. حال با توجه به جنگی که اخیراً بین حماس و رژیم صهیونیستی درگرفته، پرسش اساسی این است که این جنگ چه سرنوشتی را پیش روی نظم منطقه‌ای قرار خواهد داد؟ آیا نظم توسعه‌محور منطقه‌ای در پی این جنگ همچنان می‌تواند به مسیر خود ادامه داده و تثبیت شود یا با فروپاشی و بازگشت به عقب، منطقه یک‌بار دیگر به ورطهٔ رقابت امنیتی و ستیزه‌جویانه خواهد افتاد؟
سال انتخابات در آمریکا: قطبی‌شدن جامعه و محصور شدن سیاست خارجی / محمود یزدان‌فام
سال انتخابات ریاست جمهوری امریکا شروع شده است. در سال انتخابات ابهام و احتیاط بیش از همیشه به رویه سیاست‌مداران و دولت‌مردان تبدیل می‌شود. این دورهٔ انتخابات امریکا به دلیل رویدادها و سن نامزدها و اتهامات وارده به نامزد اصلی جمهوری‌خواهان با ابهامات بزرگی روبرو است. گزارش پیش رو با نگاهی به تحولات چند ماه گذشته ابهامات انتخاباتی و قطبی شدن امریکا را طرح و تأثیر آن‌ها را بر سیاست خارجی این کشور را تشریح می‌کند.
نگاه دیگران: جنگ ۷ اکتبر ۲۰۲۳: دلایل، بازیگران و پیامدها/ علیرضا ثمودی
حملۀ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به سرزمین‌های اشغالی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که در دو ماه گذشته مورد توجه اندیشکده‌های غربی بوده است. بیشتر این اندیشکده‌ها در تحلیل‌های خود به این موضوع اشاره می‌کنند که حملۀ حماس به اسرائیل دارای ذی‌نفعانی همانند چین و روسیه است و فارغ از نتیجۀ جنگ میان اسرائیل و حماس، نتانیاهو به دلیل از دست دادن مشروعیت خود دیگر قادر به ادامۀ حکومت نخواهد بود. در این گزارش تلاش شده است پیامدهای این حمله از منظر برخی از مهم‌ترین اندیشکده‌های اروپایی و آمریکایی بررسی شود.
کتاب ماه: نسل زد، نگاهی از درون؛ معرفی کتاب «ما نسل زد هستیم»/ سعید صادقی جقه
اختلافهای نسلی از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌ها در جامعهپذیری به شمار میآیند که در صورت مواجهه نامناسب می‌توانند به شکاف نسلی منجر شده و نقاط آسیب‌پذیر سیاسی ـ اجتماعی را شکل بدهند. تحولات نسلی در ایران نیز از این امر مستثنا نیست و سیاستگذاران با وقوع برخی رخدادها ناگاه متوجه غفلت از این اختلافهای نسلی می‌شوند که البته با هزینههایی بعضاً جبرانناپذیر همراه است. در نوشتار حاضر، کتابی معرفی شده است که با دیدگاهی درونفهم، به تعریف و شناسایی نسل زد پرداخته است.
