ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۵۰ – مهر ۱۴۰۳
در شماره ۱۵۰ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:
بازدارندگی در منطقهٔ خاکستری: آموزه‌هایی برای امنیت ملی و بازمعماری جامعه اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران/ محمدهادی راجی
امنیت به‌مثابهٔ یکی از مهم‌ترین متعلقات زیست مادی و معنوی در ساحات فردی و اجتماعی محسوب می‌شود و ایجاد و ارتقای آن همواره یکی از پرسش‌های مهم بشر بوده است، پرسشی که با تطورات و تحولات زمانه‌ای و زمینه‌ای دچار دگرگونی‌های مختلفی در پاسخ شده است. دراین‌بین یکی از پرتکرارترین مفاهیم در شبکه مفهومی امنیت را می‌توان مفهوم بازدارندگی دانست، مفهومی که در ضمن همین تحولات دارای نسل‌ها و انواع پیچیده‌ای شده است. در این نوشتار ضمن بررسی مختصر انواع نسل‌های بازدارندگی با کاربست نسل ششم آن به‌عنوان بازدارندگی در منطقهٔ خاکستری به فرایند این تحولات و دلالت‌های آن برای حکمرانی امنیت ملی و بازمعماری جامعهٔ اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است.
حادثه معدن‌جو طبس: خصوصی‌سازی و نقش نظارتی دولت/ مرضیه بهمنی
خصوصی‌سازی ابزار قدرتمندی برای بهبود بهره‌وری و نوآوری است، اما باید با احتیاط و برنامه‌ریزی دقیق انجام شود تا به نتایج مطلوب دست یابد. خصوصی‌سازی لازم است با چارچوب‌های نظارتی قوی، سیاست‌های حمایتی و نظارت دولت همراه باشد، به‌ویژه در حوزه‌هایی که به‌طور مستقیم با امنیت ملی و ثبات اجتماعی و حقوق شهروندی در ارتباط هستند. بسیاری از خصوصی‌سازی‌های ناموفق منجر به نارضایتی عمومی، اعتراضات اجتماعی گسترده و بی‌اعتمادی به فرآیند خصوصی‌سازی شده‌اند. حادثه معدن طبس نمونه‌ای از مشکلاتی است که می‌تواند پس از خصوصی‌سازی شرکت‌ها و معادن به وجود آید، خصوصاً در مورد رعایت استانداردهای ایمنی و امنیت اجتماعی که نقش نظارتی دولت در آن بسیار حیاتی است. نظارت مؤثر دولت پس از خصوصی‌سازی نه تنها به کاهش حوادث کاری کمک می‌کند، بلکه به بهبود شرایط زندگی و امنیت شهروندی کارگران و جوامع محلی نیز کمک می‌نماید. در این مقاله ضمن بررسی ابعاد مختلف حادثه معدن‌جو طبس، به نقش و تأثیرگذاری عامل نظارت در پیشگیری در وقوع چنین حوادثی پرداخته خواهد شد.
فیلترینگ به‌مثابهٔ ابزار حکمرانی: ارزیابی کارآمدی، آثار جانبی و پیامدها/ مجتبی قلی‌پور
فیلترینگ به مثابهٔ یکی از ابزارهای حکمرانی اینترنت و فضای سایبر در ایران، عمری به قدمت نخستین سیاستگذاری‌ها و تنظیم‌گری‌ها در این حوزه دارد. اما بیش از دو دهه پس از استفاده از این ابزار در جمهوری اسلامی ایران، تردیدها در مورد کارآمدی و پیامدهای مثبت و منفی آن همچنان باقی و فزاینده است و دیدگاه‌ها در این زمینه تا اندازهٔ زیادی قطبی‌شده است. گزارش پیش رو تلاش می‌کند با اتکای بر داده‌ها و شواهد برآمده از روش‌های پژوهشی داده‌بنیاد و یافته‌های معتبر و مستند، این ابهام را کاهش دهد و خلأ شناختی موجود را پر کند.
قانون جوانی جمعیت؛ دستاوردها، چالش‌ها و چشم‌انداز/ سعید صادقی جقه
با گذشت سه سال از تصویب و اجرای قانون جوانی جمعیت، وضعیت شاخص‌های جمعیتی کشور بهبود امیدبخشی نشان نمی‌دهد به‌طوری که مقام معظم رهبری در نخستین دیدار با هیئت دولت چهاردهم، از وزیر بهداشت خواستند شخصاً این موضوع را به‌طور جدی پیگیری کنند. چهار سال پایانی مدت زمان هفت‌ساله این قانون در دولت چهاردهم قرار گرفته است. از این رو، در گزارش حاضر، با تأملی در دستاوردهای قانون مذکور، چالش‌های موجود بررسی شده و راهبردهایی برای دستیابی دستیابی به جمعیتی پویا و و بالنده پیشنهاد شده است.
ضرورت‌ها و الزامات پیشگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان/ زینب نصیری ماهینی
ترک تحصیل و بازماندگی کودکان از محیط مدرسه، یکی از مسائل اجتماعی در سراسر جهان تلقی می‌گردد و سیر مطالعاتی روی ابعاد آن طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. در جمهوری اسلامی ایران نیز، این مسئله نه تنها یکی از مسائل و چالش‌های اصلی نظام آموزش‌وپرورش تلقی می‌گردد بلکه همواره قطع ارتباط کودک با محیط مدرسه به‌عنوان دروازه‌ای برای ورود به انواع آسیب‌های اجتماعی مورد توجه جدی سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و پژوهشگران اجتماعی قرار گرفته است. اما مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، متأسفانه روند کودکان بازمانده از تحصیل رو به افزایش بوده و استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خوزستان، آذربایجان غربی، تهران و کرمان با بیشترین تعداد کودکان بازمانده از تحصیل در سال‌های اخیر روبه‌رو بوده‌اند.
در این مقاله تلاش می‌گردد با مروری بر مؤثرترین پژوهش‌های صورت گرفته بین‌المللی و نیز بررسی قوانین و ظرفیت‌های ملی و در چارچوب رویکردهای پیشگیرانه، پیشنهادات سیاستی به منظور کاهش میزان ترک تحصیل کودکان ارائه گردد.
درس‌های برگرفته از حمله اخیر به پیجرها و بی‌سیم‌های حزب‌الله لبنان/ قاسم ترابی
عملیات اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در انفجار پیجرها و دستگاه‌های ارتباطی در اختیار حزب‌الله لبنان و دیگر گروههای محور مقاومت که به شهادت و زخمی شدن تعداد قابل توجهی ازاعضای حزب‌الله و مردم غیر نظامی منجر شد مرحله نوینی در جنگ‌های ترکیبی بود. اهمیت این عملیات و تأثیری که بر توان عملیاتی بالقوه و بالفعل حزب‌الله لبنان داشت می‌طلبد ابعاد مختلف این عملیات تروریستی از سوی کارشناسان مورد بررسی قرار گیرد و هر گونه زمینه آسیب‌پذیری و رخنه احتمالی دشمن برای تکرار چنین تحرکاتی مسدود شود. در مقاله حاضر پیامدهای مختلف این عملیات از منظری کارشناسانه مورد بررسی قرار گرفته و راهبردهایی برای جلوگیری از تکرار آن پیشنهاد شده است.
نگاه دیگران: تحولات سیاسی- امنیتی ایران از منظر اندیشکده‌های خارجی/ سید مسعود موسوی
رصد و پایش مرتب و مداوم اندیشکده‌ها و مراکز فکری معتبر خارجی می‌تواند ابزار موثری برای شناخت و کشف رویکردهای سیاسی- امنیتی دولت‌ها و قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای باشد، بسیاری از ابتکارات و پروژه‌هایی که در دولت‌ها کلید می‌خورد و اجرایی می‌شود در گام نخست در اندیشکده‌ها و کانون‌های فکری چکش‌کاری و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. از این‌رو، با بررسی تحلیل‌ها و یادداشت‌های منتشر شده می‌توان به سمت و سوی سیاست‌های دولت‌ها در عرصه سیاست خارجی نسبت به کشورهای دیگر علی‌الخصوص نسبت به جمهوری اسلامی ایران پی برد. شناخت درست نسبت به نوع نگاه دیگر بازیگران می‌تواند کمک ارزشمندی به دولت برای اتخاذ تصمیمات در راستای تأمین حداکثری منافع ملی و هوشیاری در برابر تهدیدات و غافلگیر نشدن در برابر رخدادها باشد.
دومین حمله موشکی جمهوری اسلامی ایران به رژیم صهیونیستی و متعاقب آن واکنش این رژیم در حمله به برخی تأسیسات نظامی کشورمان و احتمال تداوم این حملات پینگ‌پنگی، مهم‌ترین تیتر اخبار و تحلیل‌های اندیشکده‌های خارجی طی ماه جاری بوده است که نظر به اهمیت این موضوع، نگاه دیگران این شماره ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی به ابعاد و پیامدهای آن اختصاص دارد. درج این تحلیل‌ها صرفاً با هدف آگاهی‌بخشی و هشداردهی به دست‌اندرکاران و مسئولین تصمیم‌گیر کشور صورت می‌گیرد. هر چند لحن بسیاری از گزارش‌ها ایران‌ستیزانه است جهت امانت‌داری و نیز آشنایی خوانندگان ماهنامه‌دیده‌بان امنیت ملی با رویکرد نویسندگان خارج از کشور و دولت‌های خارجی تغییری در آن اعمال نشده است.
