امنیتامنیت ملیانتشاراتماه نگار دیده‌بان امنیت ملی
ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۴۸ – مرداد ۱۴۰۳
در شماره ۱۴۸ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:
- دگرش‌های اقلیمی و تهدید امنیت آب در ایران/ مراد کاویانی راد
خشک‌سالی بخش جدایی‌ناپذیر دگرش اقلیم است. بیش از ۹۰ درصد امنیت آب ایران به بارش وابسته است. این در حالی است که این سرزمینِ به ذات کم بارش، دو و نیم دهه است که متأثر از خشک‌سالی‌های پیاپی، افزایش جمعیت، گسترش کشاورزی آب بر، درگیر بحران کم آبی است. طی این بازه زمانی برخاسته از دگرش‌های اقلیمی میزان، نوع، دما، زمان و مکان بارش‌های دچار نابسامانی و آشفتگی شده است. بر بنیاد یافته‌ها عرض‌های بالای کشور به سوی کم آبی و عرض‌های پایینی همزمان بارش بیشتری دریافت می‌کنند و اقلیم آنها رو به گرم شدن و تبخیر بیشتر می‌رود. از این رو، در حوزه رویه‌گذاری و سیاست‌گذاری آب، نمی‌توان برای سراسر این سرزمین نسخه همسانی پیچید و به سرانجام رساند. نوشتار پیش رو بر آن است که بازتاب دگرش‌های اقلیمی بر امنیت آب کشور را بررسی کند و به فراخوار پیامدهایی که داشته است، آن بخش از رویه‌گذاری‌ها و سیاست‌گذاری‌های حوزه آب که نیازمند بازنگری است را واکاوی کند. - انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳؛ تأملی در تحلیل قومیتی آرا/ سعید صادقی جقه
درباره الگوی رأی‌دهی مردم در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم تحلیل‌های مختلفی منتشر شده است که یکی از آنها تحلیل نتایج انتخابات و پایگاه رأی نامزدها با رویکرد قومیتی است. عموماً این تحلیل‌ها بر این نظر هستند که آراء قومی نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین نامزد پیروز داشته است. در نوشتار حاضر تلاش می‌شود صحت و سقم این ادعاها بررسی شده و با احصاء پیامدهای مترتب بر این ادعاها، توصیه‌هایی برای مواجهه با سویه‌های قومیتی و اقلیتی انتخابات ارائه گردد. - فرهنگ سازمانی و زمینه‌سازی فساد؛ چالش پیش روی دولت چهاردهم/ زینب عبدالله‌خانی
فساد پدیده‌ای پیچیده و چند لایه است که فهم آن نیازمند بررسی چندوجهی عوامل و بسترهایی است که در آنها رشد می‌کند. در تبیین فساد معمولاً بیش از هر چیز بر علل کلان همچون عدم شفافیت و تعارض منافع و ناکارآمدی و … تأکید می‌شود. با اینکه این علل اهمیت انکارناپذیری در پیدایش فساد دارند، تأکید بر آنها نباید ما را از عوامل خرد غافل کند؛ چرا که اصلاحات خرد منجر به تغییراتی عظیم در مدیریت فساد می‌شوند. یکی از عواملی که در سطح سازمانی توجه به آن برای تبیین پدیده فساد ضروری است، موضوع فرهنگ سازمانی است. در نوشتار پیش‌رو سه مولفه فرهنگی در سازمان‌ها بررسی شده‌اند که برنامه‌های مبارزه با فساد را مختل می‌کنند و خود بستری برای رشد فسادند. - ارتقاء زیرساخت‌های حمل و نقل؛ ضرورتی برای امنیت انسانی/ گروه مطالعات ایران
صنعت حمل و نقل یکی از مولفه‌های مهم اقتصاد ملی محسوب می‌شود که به خاطر نقش زیربنایی‌اش تأثیر فراوانی بر توسعه و پیشرفت کشور دارد. با این حال بنا به دلایل مختلف، توسعه این بخش بسیار مهم و راهبردی با مشکلات و موانعی مواجه بوده است که پیامدهای ناگوار آن در سوانح جاده‌ای و ریلی و تعداد کشته‌های تصادفات بروز می‌یابد. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از جابجایی مسافر و بار در کشور از طریق حمل و نقل جاده‌ای صورت می‌گیرد، در گزارش حاضر ضمن مرور وضعیت زیرساخت‌ها و شاخص‌های حمل و نقل، به‌ویژه در بخش جاده‌ای، پیشنهادهایی برای توسعه پایدار در این حوزه ارائه شده است. - ضرورت بازگشت به اندیشه توسعه به‌عنوان اولویت راهبردی اقتصاد ملی/ ریحانه نادری‌نژاد
از ادبیات و عمل دولت‌های جمهوری اسلامی ایران در طی زمان این‌گونه برمی‌آید که هر چه به سمت پیچیده‌تر شدن و حادتر شدن مسائل اساسی حیات اجتماعی حرکت کردیم به واسطه تعدد و تکثر نیازهای فوری کشور، اندیشه توسعه بیشتر در مهجوریت قرار گرفته است. در عوض، سیاست‌های اقتصادی خرد و کلان در کانون توجه، اما درحل ریشه‌ای مسائل اساسی ناکام بوده است. درحالی‌که تحلیل توسعه مجزا از اقتصاد خرد و کلان به واسطه مسائل کانونی، هدف، کارکرد، روش و اولویت‌های حل مسئله تفاوت‌های جدی با آن دارد. در این گزارش به این تفاوت‌های اساسی، ظرفیت و ضروت بازگشت به اندیشه توسعه در اولویت نخست برای حل مسائل ساختاری ایران پرداخته خواهد شد. - پیامدهای حقوقی، سیاسی و امنیتی تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط دولت کانادا/ پیمان حسنی
دولت کانادا در طی یک اقدام غیرسازنده و غیر دوستانه در تاریخ ۱۹ ژوئن ۲۰۲۴ به صورت رسمی توسط «دومینیک لوبلانک»۱، وزیر امنیت عمومی، نهادهای دموکراتیک و امور بین دولتی، اعلام کرد که از این پس، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های تروریستی طبقه‌بندی خواهد کرد. بی‌تردید این اقدام دولت کانادا دارای پیامدهای حقوقی و سیاسی برای سپاه پاسداران و دولت ایران است، ضمن اینکه برخی پیامدهای حقوقی نیز برای دولت کانادا در پی دارد که در این نوشتار، ضمن بررسی مبانی حقوقی این اقدام، پیامدهای آن نیز مورد توجه قرار می‌گیرند. - افزایش بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در برابر رژیم صهیونیستی/ وحیده احمدی
تقابل نظامی رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی پس از عملیات طوفان الاقصی و به‌صورت مشخص پس از حمله رژیم به کنسولگری ایران، متفاوت از قبل شده است. هرچند نقطه آغازین این روند متمایز در حمله به کنسولگری ایران در سوریه ریشه داشته اما مهم‌ترین نقطه تمایز، حمله مستقیم به خاک این رژیم از سوی ایران و همچنین از سوی گروه‌های متحد ایران در منطقه بوده است. بااین‌حال، به نظر می‌رسد رژیم پس از فراغت نسبی از جنگ نوار غزه با هدف برگشت به بازدارندگی پیش از عملیات هفتم اکتبر، اقدامات تهاجمی خود علیه ایران را با شدت بیشتری در دستور کار قرار خواهد داد. این پژوهش که برای نگارش آن، سه جلسه خبرگی نیز برگزار شده است، تلاش داشته با توجه به این تحولات، رویکردی راهبردی برای افزایش بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در قبال رژیم صهیونیستی را ارائه دهد. - انتخابات اروپایی؛ نتایج و پیامدهای آن برای جمهوری اسلامی ایران/ یاسر نورعلی‌وند
در یک ماه گذشته سه انتخابات مهم در اروپا برگزار شده است: انتخابات پارلمان اروپایی، انتخابات پارلمانی فرانسه و انتخابات سراسری بریتانیا. این انتخابات علاوه بر تغییر پویایی‌های داخلی در اروپا بر مناسبات بین‌المللی آن از جمله با ایران تأثیرگذار است. هم‌زمانی این انتخابات و تغییرات سیاسی در اروپا با تغییر دولت در ایران بر اهمیت و حساسیت آن افزوده است. از این نظر، بررسی این انتخابات، ارزیابی نتایج و پیامدهای آن برای ایران حائز اهمیت بسیار است. - به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین از سوی چهار کشور اروپایی و تأثیر آن بر راه‌حل دو دولتی/ علیرضا ثمودی
در یک ماه گذشته سه انتخابات مهم در اروپا برگزار شده است: انتخابات پارلمان اروپایی، انتخابات پارلمانی فرانسه و انتخابات سراسری بریتانیا. این انتخابات علاوه بر تغییر پویایی‌های داخلی در اروپا بر مناسبات بین‌المللی آن از جمله با ایران تأثیرگذار است. هم‌زمانی این انتخابات و تغییرات سیاسی در اروپا با تغییر دولت در ایران بر اهمیت و حساسیت آن افزوده است. از این نظر، بررسی این انتخابات، ارزیابی نتایج و پیامدهای آن برای ایران حائز اهمیت بسیار است. - ظرفیت‌ها و محدودیت‌های کنش‌گری ایران در نهادهای جنوب و شرق‌محور/ مهدی شاپوری
به رسمیت شناختن دولت فلسطینی از سوی چهار کشور اروپایی و پیروزی چپ‌ها در انتخابات مجمع ملی فرانسه و پیروزی دولت کارگری در بریتانیا موجب شد مسئله دولت مستقل فلسطینی بار دیگر مورد توجه قرار بگیرد. اگرچه به رسمیت شناخته شدن دولت مستقل فلسطینی از سوی چهارکشور اروپایی دارای اهمیت زیادی است، اما با توجه به اینکه همچنان سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا دولت فلسطینی را به رسمیت نمی‌شناسند، در سطح اتحادیه اروپا نیز اجماعی در این خصوص وجود دارد و آمریکا نیز با این ایده همراهی نمی‌کند و هنوز در مورد مرزهای دولت مستقل فلسطینی تصمیمی گرفته نشده است، لذا اقدام اخیر چهار دولت اروپایی چندان نمی‌تواند به نتیجه ملموسی ختم شود، هر چند موجب افزایش فشارهای جامعه جهانی بر رژیم صهیونیستی برای توقف اقدام‌های خشونت‌آمیز در غزه خواهد شد و راه‌حل دو دولتی در موضوع فلسطین را بار دیگر در دستور کشورهای غربی قرار خواهد داد. - نگاه دیگران: نگاه رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی به چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران در تیرماه ۱۴۰۳/ علیرضا ثمودی
در سه سال اخیر جمهوری اسلامی ایران به عضویت دائم دو نهاد بین‌المللی جنوب و شرق‌محور یعنی مجمع بریکس و سازمان همکاری شانگهای درآمده و توافق‌نامهٔ تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا کرده است؛ که تحولاتی بی‌سابقه در سیاست خارجی و تجاری کشور محسوب می‌شوند. هدف این نوشتار، بررسی ظرفیت‌ها و محدودیت‌های کنش‌گری در این نهادهاست. به نظر می‌رسد حضور در این نهادها، ضمن جلوگیری از انزوای سیاسی و دیپلماتیک ایران، ظرفیت‌هایی برای رقابت‌پذیرکردن اقتصاد کشور و کنش‌گری در سازوکارهای نظم بین‌المللی در وضعیت گذار را فراهم می‌کنند. بااین‌حال، به دلیل نبود توازن در سیاست خارجی کشور، فشار ناشی از تحریم‌ها و مسائل و موانع مرتبط با اف.ای.تی.اف، محدودیت‌های جدی برای کنش‌گری و استفاده ملموس از ظرفیت‌ها و فرصت‌های حضور و عضویت در این نهادها وجود دارد. - کتاب ماه: رژیم صهیونیستی: بی‌ثباتی سیاسی و چالش‌های امنیتی/ پیمان حسنی
برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در تیرماه ۱۴۰۳ مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها و اندیشکده‌ها به‌ویژه اندیشکده‌های غربی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد غرب نسبت به پیروزی مسعود پزشکیان نوعی خوش‌بینیِ همراه با احتیاط دارد و تا حدی امیدوار است که بن‌بست ایجاد شده در روابط دوجانبه از بین برود، اما در مسائل داخلی در صورت عدم همراهی حاکمیت، رئیس‌جمهور منتخب چندان قادر به اجرای وعده‌های خود نخواهد بود.
