تراژدی منطقه‌گرایی درخاورمیانه؛
تبیین نظم و بی‌نظمی در سیاست بین‌الملل خاورمیانه
سخن ناشر
خاورمیانه یکی از بی‌ثبات‌ترین و پرآشوب‌ترین مناطق راهبردی جهان است. در هفت دهه پس از جنگ جهانی دوم، این منطقه هیچ دهه‌ای را بدون جنگ پشت سر نگذاشته است. منازعات داخلی، جنگ‌های بین‌دولتی و مداخله خارجی وجه بارز خاورمیانه به شمار می‌آید. دو روند نظم و بی‌نظمی، ثبات و بی‌ثباتی چالشی سهمگین در منطقه هستند که سابقه‌ای دیرینه دارند. اغلب دولت‌های منطقه یا از مشروعیت مردمی کم‌بهره‌اند یا درگیر منازعه خارجی با کشورهای همسایه می‌باشند. تلاش برای افزایش نفوذ و تقویت قدرت منطقه‌ای موجب رقابتی خونین و جنگی نیابتی بین کشورها شده است.
در کنار ویژگی امنیتی و منازعه‌آمیز، خاورمیانه منطقه‌ای ثروت‌مند و سرشار از منابع غنی و موقعیت ژئوپلتیک است. بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز جهان در دل این منطقه نهفته است. خلیج فارس و کانال سوئز، کانال بسفر و داردانل مهم‌ترین آب‌های جهان هستند که در منطقه خاورمیانه قرار دارند. این منطقه میان سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار گرفته و آنها را به همدیگر متصل کرده است. همچنین خاورمیانه خاستگاه ادیان بزرگ جهان است. دین اسلام، مسحیت و یهود از منطقه برخاسته و به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. اغلب دین مردم این منطقه مسلمان است و زبان رسمی بیشتر کشورها عربی است که زمینه موثری در شکل‌گیری ارزش‌های مشترک می‌باشند. اما پرسش این است که چرا تا کنون بر خلاف روندهای جهانی این منطقه شاهد شکل‌گیری نظم و ثبات نبوده و منازعه و خشونت به وجه غالب منطقه تبدیل شده است؟
منطقه‌گرایی یکی از سازوکارهای دولت‌ها برای مقابله با بی‌ثباتی و برقراری نظم و امنیت در مناطق مختلف جهان است. در برخی از مناطق جهان دولت‌های ملی با استفاده از این شیوه به جنگ‌ها و منازعات داخلی و بین‌المللی پایان داده و به ثبات و امنیت نسبی دست یافته‌اند. در این سازوکار، دولت‌ها و بازیگران در سطح منطقه‌ای برای رسیدن به پیشرفت، آگاهی و هویت منطقه‌ای، راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و اهداف مشترکی را در پیش می‌گیرند. اما پرسش این است که چرا این سازوکار تا کنون نتوانسته در خاورمیانه موفق عمل کرده و دستاورد قابل قبولی داشته باشد. کتاب تراژدی منطقه‌گرایی در خاورمیانه می‌کوشد با بهره گیری از چهارچوب‌‌های نظری متقن و منطقی و داده‌های میدانی دقیق و واقعی به این پرسش‌ها پاسخی درخور و شایسته بدهد. مؤلف با تلفیق دو نظریه سازهانگاری و رئالیسم ساختاری تلاش میکند همکاری، منازعه، تنش و کشمکش را در منطقه خاورمیانه تبیین و جنبههای جدیدی از آن را برای محققان و علاقمندان به موضوعات خاورمیانه روشن نماید.
جمهوری اسلامی ایران در این منطقه راهبردی قرار دارد. روندها و تحولات این منطقه به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اهداف و منافع ملی ما تأثیر می‌گذارد. ایران به دلیل این که یکی از کنش‌گران اصلی این منطقه است، نمی‌تواند نسبت به تحولات آن بی‌تفاوت باشد. اتخاذ سیاست درست و دقیق نیازمند شناخت دقیق بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، است. این کتاب گامی است در جهت شناخت بهتر و دقیق‌‌تر منطقه راهبردی ایران.
پژوهشکده مطالعات راهبردی که پیش از این نیز موضوع منطقه‌گرایی را مورد توجه قرار داده است، ضمن تقدیر و تشکر از نویسنده محترم، آقای دکتر روحی، به خاطر تحقیق و تدوین این کتاب ارزشمند و آقای دکتر میرزاده، به خاطر ویراستاری علمی و ادبی اثر، امید دارد که این کتاب گامی مهم در جهت شناخت عوامل و زمینه‌های موثر در نظم منطقه‌ای و برقراری ثبات در خاورمیانه پرآشوب باشد. مطالعه این کتاب می‌تواند برای پژوهشگران، کارشناسان و دانشجویان حوزه‌های روابط بین‌الملل، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای خاورمیانه و جغرافیای سیاسی سودمند باشد.
