ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۴

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۴- مهر۱۴۰۰

در شماره ۱۱۴ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

سیاست‌گذاری در حوزه فضای مجازی؛ چالش‌ها و پیامدها/ سید مسعود موسوی
طرح پیشنهادی نمایندگان مجلس یازدهم درباره «حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی»، می‎‌تواند زمینه‌‎ساز تحولات گسترده و ساختاری در مدیریت و سیاست‌گذاری در عرصه فضای مجازی کشور شود. در شرایطی که شائبه‌های زیادی در سطح افکار عمومی و فعالان عرصه فضای مجازی در خصوص این طرح وجود دارد و آن را مقدمه‌‎ای برای محدودیت فضای مجازی قلمداد می‌کنند، در گزارش حاضر تلاش شده ضمن بررسی طرح پیشنهادی مجلس و ویژگی‎های آن، پیامدهای اجرای طرح و راه‌کارهای سیاست‌گذاری کارآمد در فضای مجازی مورد بررسی و تبیین قرار گیرد. خرید این مقاله
مدیریت واکسیناسیون عمومی در ایران: درس‏‌هایی برای کشورداری/ مجتبی قلی‌‏پور
مدیریت واکسیناسیون عمومی، سومین مرحله از مدیریت بحران کرونا در جهان است. در این مرحله هم مانند دو مرحلۀ پیشین، کشورهای جهان تا اندازۀ زیادی به دو دستۀ موفق‌ها و ناموفق‌ها قابل تقسیم‌ هستند. در ایران این مرحلۀ حساس از بحران همچون دو مرحلۀ پیشین، همراه با فرازونشیب‌های بسیار بود و در مجموع به گونه‌ای پیش رفت که هم هزینه‌های جانی و مالی کشور را افزایش داد و هم نارضایتی شدید مردمی را در پی داشت که موج پنجم بیماری را قابل پیش‏گیری می‌دانستند. در این نوشتار تلاش می‌کنیم تحلیلی بر ناکامی و کندی ایران در مدیریت واکسیناسیون عمومی به عنوان مرحلۀ سوم از مواجهه با بحران کرونا ارائه دهیم و از تجربۀ این ناکامی، برخی درس‌های راهبردی برای کشورداری کارآمد استخراج کنیم.
کرونا و بازگشایی مراکز آموزشی؛ گزینه‏‌ها و چالش‌‏ها/ سعید صادقی جقه
به موازات تداوم شیوع ویروس کرونا، بازگشایی مراکز آموزشی در کشور در دستور کار قرار گرفته است. شتاب واکسیناسیون کرونا از یک طرف و آسیب‏‌ها و کاستی‏‌های آموزش غیرحضوری از جمله مهم‌ترین دلایلی است که مجموعه سیاست‌گذاری نظام آموزشی و نظام سلامت را برای بازگشایی مراکز آموزشی ترغیب می‏‌کند. با این حال، بازگشایی این مراکز حاوی برخی چالش‏‌های احتمالی نیز هست. در نوشتار حاضر با مرور وضعیت واکسیناسیون عمومی و نیز وضعیت آموزش غیرحضوری، گزینه‌‏های پیش رو و چالش‌‏های مرتبط با بازگشایی مراکز آموزشی مورد بررسی قرار گرفته است. خرید این مقاله
بازتاب‌های اجتماعی- امنیتی پائیز کم‌بارش/ مراد کاویانی راد
ایران سرزمینی خشک و کم‌بارش است که طی چند دهه گذشته نیز برخاسته از دگرش‌های اقلیمی درگیر پدیده‌های فرین به‌ ویژه امواج گرمایی و خشک‌سالی‌های پیاپی شده است. بر بنیاد پیش‌بینی‌های هواشناسی، در پائیز پیش رو، کشور درگیر کم‏‌بارشی است که دنباله سال آبی خشک گذشته خواهد بود؛ سال خشکی که محدویت منابع آب، امنیت غذایی و آبی کشور را به‌ شدت متأثر کرد. با نگرش به تنگناهای فزاینده آبی، پیش‌بینی می‌شود پائیز امسال فصل پرتنشی در بخش تأمین امنیت غذایی و فراهم‌سازی آب برای بخش‌های آشامیدنی و کشاورزی باشد. نوشتار پیش رو بازتاب‌های اجتماعی- امنیتی پائیز کم‌‏بارش را بررسی و واکاوی می‏‌کند.
بررسی سیاست تولید یک میلیون واحد مسکونی در سال/ علیرضا رحیمی
با تبدیل طرح جهش تولید و تأمین مسکن به قانون و ابلاغ آن، وزیر راه و شهرسازی از تهیه شدن برنامه اجرایی دراین‌‏باره، خبر داد. این‌ها نشان‏گر عزم مجلس و دولت برای تحقق وعده تولید سالانه یک میلیون واحد مسکونی برای مقابله بحران مسکن در ایران هستند. شواهد دیگر نیز نشان می‌‏دهد که دست‏یابی به این هدف، نخستین و بالاترین خواسته کنونی دولت سیزدهم در گستره اقتصادی است. ولی این قانون و هدف‏گذاری‏‌های برآمده از آن، منتقدان سرسخت و پرشماری دارد. گزارش زیر می‌‏کوشد با توضیح قانون جهش تولید و تأمین مسکن، دیدگاه‌‏های مدافعان و منتقدان آن را بیان داشته و مورد بررسی قرار دهد.
عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگ‌های؛ فرصت‏‌ها و محدودیت‏‌ها/ مهدی شاپوری
در نشست اخیر سران سازمان همکاری شانگهای در تاجیکستان، با موافقت اعضا، فرآیند تبدیل وضعیت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضویت کامل یا رسمی این سازمان شروع شد که تکمیل این فرآیند یک تا دو سال طول می‌‏کشد. در این نوشتار به نقاط قوت وضعف سازمان همکاری شانگهای، چرایی پذیرش عضویت کامل جمهوری اسلامی ایران در این سازمان در نشست اخیر سران و فرصت‏‌ها و محدودیت‏‌های این عضویت برای کشورمان پرداخته می‏‌شود. خرید این مقاله
توقف مذاکرات وین و آینده توافق هسته ای ایران/ عبداله قنبرلو
انتخابات ریاست جمهوری اخیر (۲۸ خرداد ۱۴۰۰) از دو جهت پرنده هسته‌ای را تحت تأثیر قرار داده است. از یک سو، تحت تأثیر فرایند جابه‌جایی در میان مقامات تصمیم‌گیر، بیش از سه ماه است مذاکرات هسته‌ای وین متوقف شده است. از سوی دیگر، به تبع تغییر دولت، در تاکتیک دولت جدید نسبت به نحوه ادامه مذاکرات هسته‌ای تغییراتی رخ داده است. احتمال از سرگیری مذاکرات در آینده بالاست. در میان مقامات دولت، اظهاراتی مبنی بر ضرورت نتیجه‌محوربودن مذاکرات مطرح شده است. با این حال، ابهاماتی درباره مسائل و مسیر مذاکرات وجود دارد.
نگاه اروپا به تحولات جدید افغانستان؛ فرصتی برای ایران/ گروه مطالعات بین‌الملل
اتحادیه اروپا برای جلوگیری از شکل‌گیری موج جدیدی از پناهندگی تحت تأثیر نابسامانی‌های اخیر افغانستان، تصمیم گرفته از طریق همکاری با همسایگان به مدیریت بحران افغانستان بپردازد. نوشتار پیش رو، بر این نکته تأکید دارد که جمهوری اسلامی ایران می‌باید با درک ارزش بالای ژئوپلیتیکی خود در سیاست اروپاییِ افغانستان، از آن به عنوان فرصتی هم برای جذب کمک‌های مالی برای جبران هزینه‌های مهاجران و هم برای تقویت اهرم فشار در سایر حوزه‌های مناسبات دوجانبه بهره ببرد.
پیمان ای‌یوکی‌یواس و پیامدهای آن برای نظم جهانی و ایران/ یاسر نورعلی‌وند
از پیمان ای‌یوکی‌یواس بین ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا به عنوان یکی از مهم‏ترین پیمان‌های امنیتی جهان پس از جنگ سرد یاد می‌شود. با توجه به این اهمیت راهبردی، نوشتار پیش رو به بررسی چیستی این پیمان، اهداف، ویژگی‌ها و پیامدهای آن برای نظم جهانی و جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
نگاه دیگران: مقابله با جنگ ‏شناختی: آگاهی و تاب‏آوری/ قاسم ترابی
هک ‏شناختی یا به تعبیری جامع‌‏تر، جنگ ‌شناختی نوع پیشرفته‌‏تر جنگ اطلاعاتی و فراتر از آن در عصر پساحقیقت و در عصر انقلاب سایبری و همه‌‏گیری اینترنت و شبکه‏‌های مجازی است. در این نوع جنگ، بازیگران مهاجم تلاش می‏‌کنند به فکر و از آن مهم‏تر به بینش، شناخت و نحوه اندیشیدن مخاطبان خود شکل دهند و ذهنیت آن‌ها را به شکل موردی یا عام تغییر دهند.
نگاه دیگران: روی کار آمدن طالبان در افغانستان و منافع ایران/ امین پرتو
از زمان اعاده قدرت طالبان بر سراسر افغانستان و سقوط حکومت جمهوری در این کشور، طوفانی از تحلیل و نوشته و گفتگو درباره این دگرگونی برق‏‌آسا و بُهت‏‌آور پدید آمده است. در کنار این سؤالات که آینده افغانستان چه خواهد شد و حکومت دوم طالبان به کدام سو خواهد رفت، آینده منافع و امنیت ملی ایران هم مورد توجه بسیاری از اندیشکده‌‏های خارجی قرار گرفته است.

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۳

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۳ – شهریور ۱۴۰۰

در شماره ۱۱۳ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

ایران قوی و بایسته‌‏های حکم‏رانی اجتماعی/ سعید صادقی جقه
حوزه حکم‏رانی اجتماعی در ایران در سال‏‌ها و دهه‏‌های اخیر با مسائل اجتماعی عدیده‌‏ای مواجه بوده که بنا به دلایل متعدد داخلی و خارجی، در وضعیت حل‌‏ناشده باقی مانده‌‏اند و اکنون جمهوری اسلامی ایران را با انبوهی از مسائل انباشته‏ شده مواجه کرده‏‌اند. نرخ فزاینده بیکاری، نیازهای اجتماعی غیرقابل انکار و تقاضا برای خدمات عمومی، به ‏طور مداوم شیوه‏‌های کنونی حکم‏رانی اجتماعی را با پرسش‏‌ها و تردیدهایی مواجه کرده و آن را به چالش می‏‌کشند. تقارن آغاز سده جدید شمسی با شروع دوره جدیدی از ریاست جمهوری که با تحولات گفتمانی هم همراه شده، می‏‌تواند نقطه عطفی در تحولات حکم‏رانی اجتماعی باشد. نوشتار حاضر، با تأملی درباره حکم‏رانی اجتماعی و سیاست‏‌گذاری آغاز شده و با بررسی وضعیت و شاخص‏‌های اجتماعی کشور، مسائل اصلی حکم‏رانی اجتماعی و سیاست‌‏گذاری اجتماعی در نظام جمهوری اسلامی را احصا کرده و توصیه‌‏هایی سیاستی برای ارتقاء عملکرد این حوزه پیشنهاد می‌‏کند.
◄پیامدهای اجتماعی- روان‌شناختی پاندمی کرونا در ایران/ فرزاد پورسعید
یکی از پیامدهای مهم پاندمی کرونا، ابعاد اجتماعی و روان‌شناختی آن است که در صورت عدم مواجهه بهنگام و مناسب با آن، می‌تواند به پیامدهای راهبردی و امنیتی در سطح ملی تبدیل و حتی متوجه نظام سیاسی شود. از این رو، در مقاله حاضر به تبیین پیامدهای اجتماعی/ روان‌شناختی این پاندمی در جامعه ایرانی می‌پردازیم. در پاسخ به مسئله اصلی نوشتار، نوبسنده بر آن است که این پیامدها را به ترتیب در ابعاد اجتماعی و روان‌شناختی می‌توان با عناوین «مسئله انسجام و همبستگی اجتماعی» و «مسئله ناامنی هستی‌شناختی» مشخص کرد که البته در عمل قابل تفکیک از یکدیگر نیستند.
حاکمیت اصول‏‌گرایی و امنیت ملی؛ بایستگی‏ راهبردی دگردیسی در روش‌‏های سیاست‏‌ورزی/ علیرضا رحیمی
در برهه کنونی از تاریخ جمهوری اسلامی، جریان‏های اصول‏‌گرا با آزمونی بس دشوار روبه‏‌رو هستند. اینک نیروهای اصول‏گرای نزدیک به گرانیگاه بنیادی قدرت، فرمان‏روایی هر سه دستگاه اجرایی، قانون‏‌گذاری و قضایی را در دست دارند و هر گونه ناکامی آنان در آوردگاه‌‏های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، با ناکامی نظام سیاسی هم‏سنگ خواهد بود؛ چراکه دیگر نمی‌‏توان ناکامی‏‌ها را با ناتوانی یا کژروی نیروهای لغزش‌‏یافته، غرب‏‌گرا یا کوته‏‌بین پیوند داد. نابسامانی‏‌های توان‏‌فرسای اقتصادی و اجتماعی از یک سو و ناهم‏سویی بخش‏‌های شایان نگرشی از نیروهای اجتماعی با حاکمان، از سوی دیگر، امنیت نظام سیاسی (و به پیروی از آن امنیت کشور) را به توانایی نیروهای اصول‏‌گرا در سامان‏دهی چالش‏‌های پیش ‏روی کشور پیوند داده است. نوشتار پیش‏ رو تلاش کرده افزون بر بازنمایی چالش‏‌های فراروی اصول‏‌گرایان در برهه کنونی، بایستگی راهبردی دگردیسی در روش سیاست‏‌ورزی آنان را به نگرش درآورد.
تنش‌های هیدروپلیتیک حوضه‌های آبریز در ایران؛ زمینه‌ها، پیامدها و بایسته‌ها/ مراد کاویانی راد
ایران سرزمینی خشک و کم‌آب است. هر گونه سیاست‌گذاری و رویه‌گذاری‌ توسعه‌محور باید با این واقعیت جغرافیایی هماهنگ باشد. داده‌ها گویای هستند که بارگذاری‌های محیطی معارض با ظرفیت‌ محیطی حوضه‎‌های آبریز کشور به به تهی‎‌شدن آبخوان‌ها و فرونشست بیشتر دشت‎‌های کشور و بحران کم‌آبی انجامیده، وضعیتی که با پیامدهای تغییر اقلیم، فزایندگی بیشتری یافته است. کارگزاران ملی و فروملی چاره را در انتقال «مازاد آب» حوضه‌های پیرامونی جسته‌اند. این در حالی است که اساساً در هیچ حوضه آبریزی مازاد آب وجود ندارد. وضعیتی که بازتاب‌های ناگواری در خاستگاه ارسال آب در پی داشته است. نوشتار پیش رو، بر آن است که زمینه‌های بحران آب در ایران و پیامدهای انتقال بین‌ حوضه‌ای را واکاوی و راه‌کارهایی برای فراهم‌سازی آب آشامیدنی پایدار حوضه‌های آبریز کشور پیشنهاد کند.
چالش‌های امنیت غذایی کشور در سال ۱۴۰۰/ حسن صدرانیا
امنیت غذایی یکی از مهم‌ترین وجوه امنیت ملی است که ناظر بر عرضه کافی و دسترسی مناسب خانواده به مواد غذایی است. بروز برخی کاستی‌ها در تأمین مواد غذایی از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا کنون بیانگر آن است که علاوه بر افزایش قیمت عمده مواد غذایی، دسترسی خانواده‌ها برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز با چالش‌های همراه بوده و نگرانی‌هایی را در حوزه امنیت غذایی کشور فراهم آورده است به گونه‌ای که مجلس شورای اسلامی نیز طرح تقویت امنیت غذایی کشور را در دستور کار قرار داده است. این گزارش تلاش دارد به صورت مختصر مهم‌ترین چالش‌های پیش روی امنیت غذایی کشور در سال ۱۴۰۰ مورد بررسی قرار دهد.
ورزش و امنیت ملی؛ با نگاهی به مسابقات المپیک ۲۰۲۰ توکیو/ سید مسعود موسوی
نظر به اثرات مختلفی که ورزش می‌‏تواند از منظر ایجابی و سلبی بر امنیت ملی کشور داشته باشد در مقاله حاضر با عطف توجه به نتایج حاصله در المپیک توکیو و مسائلی که در آوردگاه جهانی شاهد آن بودیم، تلاش شده مسائل و مشکلات مهم ورزش کشور مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و بر اساس آن‏ها راه‏کارهایی پیشنهاد شود.
راه‌های برون‌رفت از تقابل در مذاکرات هسته‌ای/ محمود یزدان فام
مذاکرات هسته‌ای وین به دلیل تغییر دولت در ایران متوقف شده است. کارگزاران و سیاست خارجی جدید با دولت قبل متفاوت است. مذاکرات هسته‌ای ممکن است به سمت متفاوتی پیش رود؟ وضعیت‌های گوناگونی برای مذاکرات هسته‌ای قابل تصور است. در این نوشته با اشاره به تحولات راهبردی در محیط داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، وضعیت‌های گوناگون احتمالی در مذاکرات هسته‌ای طرح و آثار و پیامدهای هرکدام از آن‌ها بررسی شده است تا تصمیم‌گیرندگان با آگاهی کامل نسبت به تحولات کنونی و چشم‌انداز آتی، انتخاب‌های واقع‌بینانه‌ای داشته باشند.
تقابل نظامی ایران و رژیم صهیونیستی: احتمالات و کیفیت/ امین پرتو
به دنبال وقوع حمله به کشتی مرسر استریت که در اجاره یک شرکت رژیم صهیونیستی بود و منتهی به کشته شدن دو خدمه بریتانیایی و رومانیایی آن شد، موجی از تهدید و لفاظی از سوی مقامات رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران درگرفت. این تهدیدها جملگی مبتنی بر حتمی‌بودن تلافی رژیم به صورت مضاعف علیه جمهوری اسلامی ایران بود. با این حال، حتی با وجود آنکه حزب الله لبنان اقدام به حمله راکتی علیه شهرک‏های شمال رژیم صهیونیستی کرد و از غزه هم حمله راکتی علیه این رژیم صورت گرفت، پاسخ رژیم صهیونیستی محدود بود. با آنکه مشخص شد رژیم صهیونیستی از شدت‌یافتن درگیری اجتناب می‏کند، اما مسئله احتمال و کیفیت تقابل نظامی میان جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی موضوعی دارای اهمیت و شایسته بررسی است.
تحولات افغانستان: سناریوهای پیش رو و سیاست جمهوری اسلامی ایران/ طیبه واعظی
سقوط زنجیروار ولایت‏‌های افغانستان و تصرف کابل به دست طالبان که در فاصله زمانی کوتاهی پس از خروج نیروهای ائتلاف از افغانستان اتفاق افتاد، جامعه افغانستان و کشورهای ذی‏نفع را در خصوص آینده تحولات افغانستان، از جمله مشی سیاسی طالبان در داخل، نوع نظام سیاسی و روابط خارجی این گروه دچار ابهام کرده است. در این میان، ایران به عنوان کشور همسایه که در معرض تهدیدات گوناگونی از جانب افغانستان تحت سلطه طالبان قرار دارد، برای تصمیم‌‏گیری در خصوص سیاست خارجی مناسب در قبال تحولات طالبان نیازمند طراحی سناریوهای محتمل و تعیین خط مشی مناسب در این خصوص است. در مقاله حاضر تلاش می‏‌شود ضمن تبیین تحولات افغانستان، سناریوهای احتمالی در خصوص حکومت آینده افغانستان و راه‌کارهای ایران بررسی شود.
رویکرد اروپا در دوره ریاست جمهوری حجت‌‏الاسلام رئیسی؛ تداوم یا تغییر؟/ یاسر نورعلی‌وند
مناسبات ایران با غرب هم‏زمان با تغییر دولت در ایران بار دیگر در یک مقطع تحول‌ساز حساس قرار گرفته است. گزارش پیش رو با درک این اهمیت به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا رویکرد اتحادیه اروپا و سه قدرت بزرگ اروپایی با روی کار آمدن دولت جدید در ایران دستخوش تغییر و تحول خواهد شد یا خیر و در صورت پاسخ مثبت، این تغییر چه ویژگی‌ها و پیامدهایی خواهد داشت.
نفتالی بنت و دولت بایدن؛ راهبردهای پیشنهادی و بایسته‏‌های راهبردی ایران/ وحیده احمدی
نفتالی بنت نخست‏‌وزیر جدید رژیم صهیونیستی، به دعوت جو بایدن رئیس‏‌جمهور آمریکا به این کشور سفر کرد. موضوع ایران مهمترین محور گفتگوهای بنت با مقامات عالی‏رتبه آمریکا بود. تلاش برای همسوسازی مواضع و رویکردهای دولت بایدن به عنوان دولت دموکرات در آمریکا با راهبرد پیشنهادی بنت برای مقابله با ایران، مهم‏ترین هدف نخست‌‏وزیر جدید این رژیم در این سفر قلمداد می‏‌شود. این نوشتار به راهبرد پیشنهادی دولت جدید صهیونیستی پرداخته و در نهایت به بایسته‏‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با این راهبرد می‏‌پردازد.
نشست ماه: فرایندهای امنیت سایبری: موضوعات و تحلیل‌ها/ حیدرعلی بلوجی
عصر اطلاعات، شرایط جدیدی برای امنیت ملی کشورها به وجود آورده است. در واقع، از زمان ظهور اینترنت تا کنون، استفاده از آن صرفاً در راستای اهداف صلح‌جویانه نبوده و در عمل، تهدید به‌زور و حملات در فضای سایبری به طور مداوم افزایش یافته، به طوری که در حال حاضر فضای اینترنت مانند سرزمین، دریا، هوا و فضا به عرصه‌ای برای جنگ تبدیل شده و قابلیت ویران‌سازی امنیت ملی از طریق آن روز به روز در حال افزایش است. در نتیجه، امنیت و بازدارندگی سایبری به جنبه بسیار مهم امنیت ملی کشورها تبدیل شده و هم‏گام با پیشرفت علم و تکنولوژی، بسیاری از زیرساخت‌های مهم کشورها با فضای سایبری گره خورده و به تبع آن سطح مخاطرات امنیتی مربوطه نیز افزایش پیدا کرده و برخی از کشورها را به اتخاذ امنیت سایبری سوق داده است.
نگاه دیگران: برآوردی چهارساله از دولت جدید در ایران از نگاه اندیشکده‌‏های خارجی/ امین پرتو
شدت گرفتن مرگ و میر به سبب بیماری کرونا، تحولات افغانستان و سقوط حکومت وابسته به آمریکا در عرض چند روز و کلاف سردرگم مذاکرات هسته‏‌ای، موضوعات مورد توجه اندیشکده‏‌های خارجی فعال در زمینه مسائل ایران بوده است. اما معدود اندیشکده‌‏هایی هم بوده‌اند که به تشکیل دولت توسط رئیس جمهور جدید در ایران توجه نشان داده و به تخمین و پیشبینی آینده کاری آن در چهار سال پیش رو پرداخته‏‌اند.
◄نگاه دیگران: ابعاد امنیتی اینترنت رفتار/ قاسم ترابی
اینترنت رفتار از آخرین دست‏آوردهای مبتنی بر هوش مصنوعی در فضای سایبر محسوب می‏‌شود. این فناوری به دولت‏‌ها، سازمان‏‌ها و شرکت‏‌ها و اصولاً هر بازیگری که توان و سرمایه لازم را دارد، این اجازه و فرصت را می‏‌دهد که جامعه هدف خود را مورد رصد کامل و دقیق قرار دهد و حتی فراتر از این، جهت ذهنیت و رفتار کاربران را به مسیر دل‏خواه خود تغییر دهد. این مسیر دل‏خواه می‏‌تواند در حوزه تجاری، اقتصادی، مهندسی اجتماعی و فرهنگی و یا در سطحی بالاتر و مهم‌‏تر حوزه نظامی و امنیتی باشد.
نگاه دیگران: رویکرد مبتنی بر اعتماد صفر به امنیت سایبری/ قاسم ترابی
کارشناسان امنیتی دولت‌‏ها و سازمان‏‌ها برای کاهش این مشکل، ساختار امنیتی مبتنی بر اعتماد صفر را ضروری می‌‏دانند که توسط جان‏ کیند‏رواج طراحی ‌شده است. ساختار امنیتی مبتنی بر اعتماد صفر، برخلاف مدل مرسوم کشیدن دیوار بین منابع ایمن و غیرایمن، از قانونی برخوردار است که در آن تأکید می‏شود هرگز اعتماد نکن و همیشه بررسی کن و اینکه هر دو شبکه‏ داخلی و خارجی ایمن نیستند.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۳

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۲

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۲ – مرداد ۱۴۰۰

در شماره ۱۱۲ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

نقشه راه دولت سیزدهم/ هیئت تحریریه
این نوشتار به عنوان یک چارچوب سیاستی پیشنهادی به دولت سیزدهم، تلاش می‏‌کند توصیه‌‏هایی را در ابعاد مختلف کشورداری (به استثنای حوزه دفاعی- نظامی) به مسئولان دولت آینده ارائه کند. پیشنهادات ارائه شده بر اساس مسائل اصلی کشور در هر حوزه ارائه شده‏‌اند و شامل توصیه‏‌هایی برای جهت‏‌گیری کلان دولت و هم چنین اقدامات عملیاتی هستند. مسائل اشاره شده در هر حوزه از ۱۴ پروژه مسئله‏‌شناسی پژوهشکده مطالعات راهبردی طی سه سال گذشته استخراج شده‏‌اند و سایر توصیه‏‌ها نیز محصول جلسات خبرگی با حضور اعضای هیئت علمی پژوهشکده است.
◄الزامات کارآمدی دولت سیزدهم/ حسن صدرانیا
مدیریت کارآمد، سازوکار پیشنهادی دولت سیزدهم برای مقابله با کاستی‌ها و ضعف‌های موجود در کشورداری جمهوری اسلامی ایران معرفی شده است. از آنجا که کارآمدی به میزان همراهی بدنه کارشناسی دستگاه‌های اجرایی با سیاستگذاران بستگی دارد، دولت سیزدهم نیازمند نیروی انسجام بخشی است تا بتواند از همه توان و ظرفیت کشور برای دستیابی به اهداف تعیین شده و وعده‌های داده شده بهره ببرد. از این رو این نوشتار تلاش کرده حلقه‌های اتصال و الزامات آن را مورد بررسی قرار دهد. خرید این مقاله


◄الزامات راهبردی دستگاه سیاست‌خارجی در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی/ سید علی مرندی
این پژوهش در تلاش است در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی و با توجه به وضعیت کنونی کشور به ارائه بایسته‌هایی راهبردی برای دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بپردازد. به همین منظور ۶ الزام راهبردی را به شرح زیر پیشنهاد می‌کند: «تولید شناخت دقیق و واقع‌گرایانه از منطقه و جهان»، «دیپلماسی اقتصادی پویا و متوازن»، «تلاش برای رفع و خنثی‌سازی تحریم»، «دیپلماسی فعال با همسایگان»، «انتخاب و پرورش کارگزاران توانمند، مومن و مبتکر» و «استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور». این الزامات راهبرد‌ی با توجه وضعیت جمهوری اسلامی ایران در موقعیت کنونی به گونه‌ای تدوین شده‌اند؛ که میان آرمان‌های دینی-انقلابی با موقعیت ژئوپلیتیک و بایسته‌های وضعیت کنونی کشور وفاق و هم‌سازی ایجاد کند و در دستگاه سیاست‌خارجه دولت سیزدهم نیز قابل استفاده باشند. خرید این مقاله


◄کارآمدی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور؛ از ساختارگزینی تا دیجیتال‏‌سازی/ حسن عالی‏پور
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور هم از جهت ماهیت و هم از منظر کارآمدی، چهره‌‏‏ای دوگانه دارد. از جهت ماهیت، برخی اقدامات آن مانند احراز حق مالکیت و تعیین حدود رسمی آن و نیز نظارت بر دفاتر اسناد رسمی و بررسی تخلف‏‏‌های آنان، این سازمان را به رسالت‏‏‌های قوه قضائیه نزدیک می‌‏‏کند ولی در برخی اقدامات که به طور کلی ناظر به فرآیند ثبت و تشکیلات مرتبط با آن و نیز فرعی و طولی بودن اقداماتش در برابر رسیدگی‏‏‌های قضایی در دعاوی ثبتی است، این سازمان را از قوه قضائیه دور می‌‏‏کند. از جهت کارآمدی، گاه سازمان ثبت به واسطه پیوندش با قوه قضائیه می‌‏تواند نظم و نسق ثبتی و مالکیت را بهتر نمود بخشد ولی از سوی دیگر، چون کارآمدی، پیوند تنگاتنگ با پاسخگویی دارد و پاسخگویی نهادی در قوه قضائیه در برابر نهادهای دیگر در همین قوه می‌‏تواند کم رنگ شود؛ پس قضایی بودن سازمان به معنای ناکارآمدی این سازمان خواهد بود. این گزارش در پی بررسی سنجه‌‏های کارآمدی سازمان ثبت اسناد و املاک است؛ از این جهت که باید نهادی اجرایی و پاسخگو در برابر نهادهای نظارتی و قضایی شود یا در همین موقعیت به مدد دیجیتال سازی، کارآمدی را از درون بنمایاند.
◄واکسیناسیون کرونا: آزمون کارامدی، چالش اعتماد/ سعید صادقی جقه
تحولات هفته‏‌های اخیر در خصوص ویروس کرونا و بروز موج پنجم بیماری کووید- ۱۹ در کشور، بررسی روندهای مرتبط با آن را ناگزیر ساخته است. در نوشتار حاضر ضمن اشاره به آمارها و فرازونشیب‏های روند بیماری و مدیریت آن، موضوع واکسیناسیون عمومی به‏‌صورت ویژه مورد تأمل قرار گرفته و برخی پیامدهای راهبردی در این خصوص بررسی شده است. در پایان توصیه‏‌هایی راهبردی برای مواجهه و مدیریت بهینه این معضل ارائه گردیده است.
◄مالیات بر عایدی سرمایه؛ پالایش اقتصادی و امنیت ملی/ علیرضا رحیمی
اکنون و پس از سال‏ها درخواست و هشدار کارشناس‏های بخش‏های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی، طرح مالیات بر عایدی سرمایه در دستور کار مجلس شورای اسلامی گذاشته شده است. ازآنجاکه پس از پذیرش این طرح، پیامدهای بکارگیری آن در گستره امنیتی کشور کارگر خواهد افتاد، شماره کنونی ماهنگار دیده‏بان امنیت ملی به بررسی آن پرداخته است. این بررسی می‏کوشد تا افزون بر بازنمایی کارکردهای امنیتی قانون برآمده از این طرح، با به نگارش درآوردن دیدگاه‌های کارشناسی، کاستی‌‏های آن را گوشزد کرده و سویه‏های بکارگیری بایسته آن را واکاوی کند.
◄چالش صندوق‏‌های بازنشستگی: علت‏‌ها و راهبردها/ سید مسعود موسوی
وضعیت صندوق‏‌های بازنشستگی کشور و برهم خوردن منطق درآمد و هزینه در این صندوق‏‌ها، مسئله‏‌ای است که اگر راه‏‌حل مناسبی برای آن ارائه نشود در آینده‌‏ای نزدیک می‌‏تواند به بحرانی بسیار گسترده تبدیل شود. با توجه به ارائه «طرح توانمند‏سازی و پایداری تأمین اجتماعی» از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس، در این مقاله ضمن بررسی وضعیت صندوق‌‏های بازنشستگی و نیز طرح یاد شده مجلس، راهکارهایی برای نجات صندوق‏‌ها ارائه شده است.
◄اعتصاب صنفی کارگران پیمانی صنعت نفت؛ پیامد‌ها و راهکار‌ها/ گروه مطالعات ایران
پس از اعتراض‌های گسترده به حقوق نجومی، سقف حقوق کارکنان وزرات نفت و شرکت‌های پیمانکاری تابعه از ۲۱ برابر حداقل حقوق به ۱۵ برابر حداقل حقوق کاهش یافت؛ همین مسئله باعث کاهش دریافتی‌ها در صنعت نفت گردید و موجب اعتراضات گسترده و اعتصاب برخی از کارگران پیمانی صنعت نفت شد. ایشان درخواست افزایش دوبرابری سطح دستمزدها، افزایش مرخصی ماهانه به ۱۰ روز و شروطی دیگر را به عنوان حداقل خواسته‌ها برای شکستن اعتصاب را خواستار شدند. در ادامه به بررسی خواسته‌ها، اهداف اعتصاب‌کنندگان و ارزیابی از میزان تأثیرگذاری اعتصاب پرداخته شده و سپس راهکار‌هایی برای حل چالش پیشنهاد شده است.
◄تشدید تنش‏‌های نظامی مقاومت با آمریکا در عراق و سوریه/ مهدی شاپوری
سطح تنش‏‌های نظامی میان گروه‏‌های مقاومت عراق و آمریکا در تیرماه افزایش یافت که به‏ نظر می‏‌رسد ناشی از دو مسئله باشد؛ یکی، دور چهارم مذاکرات راهبردی بین آمریکا و دولت عراق بر سر خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق و دیگری، بن‏بست در مذاکرات هسته‌‏ای برای بازگشت آمریکا به برجام. در مورد موضوع اول، در مذاکرات میان آمریکا و دولت عراق توافق شد که نیروهای رزمی آمریکا تا پایان سال ۲۰۲۱ از عراق خارج شوند، ولی حضور مستشاری این کشور در عراق ادامه یابد. گروه‌‏های مقاومت عراق این توافق را بیشتر نوعی تغییر عنوان می‏‌دانند و بر خروج آمریکا از عراق پافشاری می‏‌کنند. در مورد مسئله دوم نیز اتفاق خاصی رخ نداده و حتی چشم‌‏انداز مذاکرات وین مبهم‌‏تر شده است. بنابراین، می‏‌توان انتظار داشت تنش‏‌های نظامی میان نیروهای مقاومت و آمریکا در عراق استمرار پیدا کند و حتی ممکن است تشدید شود؛ اما بعید است از کنترل خارج شود و به درگیری گسترده منجر شود، چون هیچ‏کدام از طرفین چنین چیزی را نمی‌‏خواهند.
◄آینده ایران در نگاه اندیشکده‏‌های خارجی/ امین پرتو
با مشخص شدن نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در ایران، برخی اندیشکده‏‏‌های خارجی اقدام به ارائه برآورد و پیش‌بینی از آینده سیاسی ایران و نظام جمهوری اسلامی، در دوره چهار و یا محتملاً هشت ساله آتی کردند. گزارش این برآوردها موضوع بخش نگاه ماه این شماره دیده‌‏بان امنیت ملی است.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۲

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۰۸-۱۰۹

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۱ – تیر ۱۴۰۰

در شماره ۱۱۱ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

ایران قوی و الزامات حکم‏رانی سیاسی/ فرزاد پورسعید
اقتدار سیاسی از مهم‏ترین مؤلفه‌‏ها و شناسه‌‏های امنیت ملی کشورهاست و در عین حال، «ایران» به مثابه دولت- ملت، در طول تاریخ خود و به دلیل مسائل ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک، همواره با مسئله و بحران کسری اقتدار سیاسی مواجه بوده است. از این رو، در مقاله حاضر به الزامات و بایسته‏‌های قوی‏‌ترشدن جمهوری اسلامی ایران در بعد سیاسی می‌‏پردازیم. بنابراین، پرسش اصلی مقاله این است که کدام الزامات و بایسته‌‏ها در نحوه حکم‏رانی سیاسی در آستانه قرن پانزدهم می‌‏تواند به قوی‌‏ترشدن جمهوری اسلامی ایران و افزایش اقتدار سیاسی آن بیانجامد. خرید این مقاله


ایران قوی و الزامات حکم‌رانی فرهنگی در آستانه قرن جدید/ سید مسعود موسوی
راهبرد «ایران قوی» نسخه هوشیارانه‎‌ای برای ساختن ایرانی قدرتمند در دهه پنجم عمر نظام جمهوری اسلامی ایران است. این راهبرد ابعاد مختلف قدرت ملی، نظیر قدرت اقتصادی، قدرت سیاسی، قدرت نظامی و قدرت فرهنگی را در بر می‏گیرد. بی‌تردید، قدرت فرهنگی، زیربنایی مطمئن برای تحقق «راهبرد ایران قوی» است که می‎‌بایست با نگاهی ویژه مورد توجه قرار گیرد. در این مقاله با تأکید بر آرمان‎‌ها و اهداف فرهنگی انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و بررسی نقاط قوت و ضعف فرهنگ در ایران و وضعیت فرهنگ در امروز، راهبردهایی در جهت تحقق راهبرد ایران قوی در عرصه فرهنگی پیشنهاد شده است. خرید این مقاله


ایران قوی و الزامات حکم‏رانی اقتصادی/ امید شریفی
در سال‏‌های اخیر، “اقتصاد” یکی از مهم‏ترین مسائل مورد توجه مقامات عالی‏رتبه نظام بوده است. دلیل این امر، ضعف ساختاری اقتصاد کشور و وابستگی به نفت و امکان آسیب به امنیت کشور از این طریق است که همواره مورد توجه دشمنان نیز بوده است. به عبارت دیگر، هرچند به دلیل حمایت آحاد جامعه از انقلاب اسلامی، راه‌ حل‏های سیاسی و نظامی در مقابله با جمهوری اسلامی شکست خورده، اما فشار حداکثری اقتصادی از طریق تحریم‌های ظالمانه هنوز در دستور کار دشمنان کشور قرار دارد. از این رو، لازم است قوی‏‌شدن اقتصاد کشور با توجه ملاحظات امنیت ملی ایران مورد توجه ویژه قرار گیرد.
ایران قوی و الزامات حکم‏رانی زیست‌محیطی در قرن جدید/ حسن صدرانیا
مخاطرات زیست‌محیطی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها در قرن ۲۱ به شمار می‌آید که در آستانه تبدیل‌شدن به بحران‌های اجتماعی است. جستار موضوعی حکم‏رانی زیست‌محیطی در پی آن است تا همگرایی قوانین، ساختار و برنامه‌ها را برای کاربست تمام توان کشور در حفاظت از محیط ‌زیست ارزیابی کند. از آنجا که برخی بحران‌های زیست‌محیطی امنیت زیست‌محیطی کشور را تحت تأثیر قرار داده‌اند، این نوشتار تلاش کرده با بررسی چالش‌های موجود، الزامات پیش رو برای حکم‏رانی مطلوب زیست‌محیطی را ترسیم کند.
ایران قوی و بایسته‌های حکم‏رانی قضایی و حقوقی/ حسن عالی‌‏پور
اقتدار قضایی چهره درونی اقتدار ملی و به مثابه روح آن است. معنای اقتدار قضایی نه تنها در نمایش نیروی قضایی و حاکمیت قانون در رویارویی با کشورهای بیگانه است، بلکه در پی نمایش نیروی خود به مقام‌ها، اشخاص و نهادهای حکومتی و دولتی است تا نشان دهد بخشی از اقتدار ملی در گرو پاسخ‏گوبودن همگان و پاسداشت حقوق مقرر در قانون اساسی است. از این رو، اقتدار قضایی مفهومی واقعی و درست به اقتدار ملی می‏دهد. اقتدار ملی در معنای ظاهری، بسیار مصلحت‏‌آمیز و نمادگراست، به گونه‏ای که به نمایش هر گونه نمادهایی که بتواند ایران را قوی نشان دهد، برجسته شده، ولی اقتدار قضایی می‌کوشد اقتدار ایران را تنها با نمایش بیرونی برجسته نکند و پیش از آن از خود و از درون شروع کند. شرط چنین راهبردی سه اصل بنیادینِ استقلال قضایی، مشروعیت تصمیمات قضایی و امنیت قضایی است که در این گزارش به آن‌ها پرداخته می‌شود.
ایران قوی و بایسته‏های حکم‏رانی آی.سی.تی در آغازسده پانزدهم/ مجتبی قلی‏پور
در این نوشتار استدلال می‏شود که اگر ایران در آغاز سده جدید ه.ش به دنبال خروج از وضعیت پیرامونی و نیمه‏پیرامونی، ارتقای قدرت ملی خود و نزدیک‏شدن به رأس هرم قدرت و ثروت جهانی است، باید ضمن بازاندیشی در نحوه مواجهه پیشینش با فناوری‌‏های اطلاعاتی و ارتباطی نوظهور، تصمیماتی بزرگ و انتخاب‏‌هایی راهبردی برای بهره‏‌برداری از ظرفیت‌‏های این فناوری‌‏ها و سایر فناوری‏‌های آینده در جهت ارتقاء قدرت و ثروت خود داشته باشد. همچنین، به ارزیابی وضعیت کشور در منطقه و جهان بر اساس چند شاخص اساسی توسعه و کاربرد آی.سی.تی پرداخته می‏شود تا ضمن روشن‏شدن جایگاه نامطلوب کشور در این حوزه، اهمیت و ضرورت تصمیم و اقدام معطوف به تغییر بیشتر آشکار شود.
ایران قوی و جایگاه راهبردی آن در دهه آینده/ امین پرتو
سال ۱۴۰۰ آغاز دهه‏‌ای بسیار مهم برای کشور ایران و نظام جمهوری اسلامی است. در این دهه، نیم قرن از عمر انقلاب اسلامی و مولود آن نظام جمهوری اسلامی خواهد گذشت. تغییر نسلی در داخل کشور، دگرگونی‌‏ها بنیادی در محیط بین‌‏المللی و منطقه‌‏ای و انباشت تجارب و آموخته‏‌های راهبردی در بیشتر از چهار دهه گذشته، تغییراتی در جایگاه راهبردی هم برای کشور ایران و هم نظام جمهوری اسلامی به همراه خواهد داشت. جایگاه راهبردی جمهوری اسلامی ایران در دهه پیش رو باید چگونه جایگاهی باشد؟ الزامات کسب این جایگاه و حفظ آن چیست؟ و در این مسیر چه خطرات و موانعی وجود دارد که باید از آن‏ها احتراز کرد یا بر آن‏ها فائق آمد؟ بررسی اجمالی این نکات موضوع نوشتار حاضر است.
جامعه بین‎المللی و الزامات راهبردی ایران قوی در قرن جدید/ محمود یزدان‏فام
جمهوری اسلامی ایران‌ در آستانه شروع دوره جدیدی است. دولت‌ها به عنوان مهم‌ترین کنش‌گران عرصه بین‌‌المللی در پی تقویت جایگاه خود در جامعه بین‌المللی هستند. جایگاه بالاتر فرصت‌های بهتری برای تأمین اهداف و منافع ملی فراهم می‌کند. ایران برای تقویت جایگاه بین‌المللی خود باید چه سیاستی اتخاذ کند و الزامات راهبردی آن کدام است؟ مؤلفه‌های قدرت در جامعه بین‌المللی در حال تغییر است و بی‌توجهی به واقعیت‌های جهان آینده می‌تواند به افول قدرت و موقعیت ایران انجامد. در این نوشته، ضمن اشاره به ویژگی‌های اصلی قدرت در دهه‌های آینده، مسائل و مشکلات ایران در سیاست خارجی و الزامات راهبردی آن به اختصار طرح شده است.
ایران قوی؛ الزامات سیاست همسایگی قدرتمند و کارآمد در قرن ۱۵/ یاسر نورعلی‌وند
گزارش حاضر حول این ایده سامان یافته که با توجه به برخورداری کشور از همسایگان متعدد و متنوع و اهمیت سیاست همسایگی در پیشبرد سیاست خارجی قدرتمند، برای ایجاد ایران قوی داشتن سیاست همسایگی معین و کارآمد که از یک سو به دفع تهدیدها و چالش‌های محیط همسایگی بینجامد و از سوی مقابل موجبات بهره‌گیری از مزایا و فرصت‌های این محیط را برای کشور فراهم کند، ضمن اینکه ضرورت راهبردی است، نیازمند توجه به برخی الزامات است.
ایران قوی و بایسته‏های سیاست منطقه‏ای در آستانۀ قرن جدید/ مهدی شاپوری
جمهوری اسلامی ایران در آستانۀ قرن جدید و در ابتدای گام دوم انقلاب، با چالش‏ها، تهدیدها و فرصت‏‌هایی در محیط منطقه‏‌ای و پیرامونی مواجه است. ساختن ایران قوی با استفاده از فرصت‏‌ها و تبدیل چالش‌‏ها به فرصت و همچنین، مقابله با تهدیدهای پیش روی کشور، نیازمند پاسداشت بایسته‌‏هایی در سیاست منطقه‌‏ای است. این نوشتار به تبیین این بایسته‏‌ها می‌‏پردازد.
نگاه دیگران: گفت‏وگوهای هسته‏ای و تقابل نظامی رژیم صهیونیستی با ایران/ امین پرتو
اتاق‌‏های فکر و اندیشکده‏‌های خارجی کماکان به تحلیل موضوعات اصلی مرتبط با ایران یعنی گفتگوهای هسته‌‏ای، اقدامات رژیم صهیونیستی علیه محور مقاومت و در نهایت انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۴۰۰ مشغول هستند. هر یک از این موضوعات هم بیش و کم با یکدیگر گره خورده و تا حدی با هم مرتبط هستند، به این صورت که گفتگوهای هسته‌‏ای در وین تا حدودی به انتخابات مرتبط شده و اقدامات رژیم صهیونیستی علیه محور مقاومت در انتظار نتیجه گفتگوهای هسته‏‌ای و احیای احتمالی برجام است.
نگاه دیگران: ابعاد امنیتی اینترنت بدن/ قاسم ترابی
اینترنت بدن به معنای استفاده از بدن انسان به ‌عنوان آخرین بستر داده و اینترنت است در ابتدا این مفهوم کاملاً عجیب و وحشتناک به نظر می‏رسید، اما بعد از آن با آشنایی با امکاناتی که اینترنت بدن ایجاد می‏‌کند، در میان مردم و محققان مورد پذیرش بیشتری قرار گرفت، هرچند همچنان اعجاب‌‏انگیز است. در این مقاله کوتاه، اینترنت بدن و چند نمونه از کاربردها و چالش‏‌های امنیتی آن مورد بررسی قرار می‏‌گیرد. خرید این مقاله

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۱

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۱

سالنمای امنیت ملی – شماره ۱۱

مجموعه حاضر، یازدهمین «سال‌نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران» است که همانند شماره‌های گذشته، به برآورد تحولات راهبردی در محیط امنیت ملی جمهوری اسلامی در سال جاری (۱۳۹۹) و چشم‌‏انداز آن در سال آتی (۱۴۰۰) می‏‌پردازد. در ده شماره قبلی سال‏نمای امنیت ملی، دو سطح داخلی و خارجی امنیت ملی در کنار هم و در قالب یک جلد منتشر می‏‌شد. در این شماره به دلیل اضافه‏‌شدن مدخل‏‌های جدید و همچنین، تقاضای بخشی از مخاطبین سال‏نما، شورای تحریریه تصمیم گرفت آن را در دو مجلد جداگانه به تفکیک دو سطح داخلی و خارجی منتشر کند. در عین حال، این تفکیک شأن تحلیلی و پژوهشی دارد و صرفاً برای سهولت کار علمی و انتشاراتی انتخاب شده است و در عالم واقع نمی‌‎توان این دو سطح را از همدیگر جدا کرد و یا تأثیرات آن‏ها را بر یکدیگر نادیده گرفت.

پژوهشکده مطالعات راهبردی، براساس نتایج به‌‏دست‌‏آمده از مجموعه پژوهش‌‏های خود در سال ۱۳۹۹، بر آن است که «تقویت کارآمدی نظام» مسئله کلیدی کشورداری در آینده نزدیک است. این مسئله به تمام ظرفیت‏‌های قانونی، ساختاری، نهادی، مدیریتی و کارگزاری نظام وابسته است تا بتواند با تکیه بر امکانات و توانش‌‏های مادی و معنوی موجود در کشور مسائل و چالش‌‏های پیش رو را مدیریت کند. از این رو در جمع‏‌بندی کلی می‌‏توان گفت همانطور که دهه چهارم انقلاب دهه پیشرفت و عدالت نام گرفته بود، توصیه می‏‌شود دهه پنجم انقلاب دهه کارآمدی باشد. این یافته با مدل مفهومی محاسبه ضریب امنیت ملی نیز سازگاری دارد. همانطور که در مدل مذکور اشاره شد، ظرفیت‏‌های نظام سیاسی مهمترین نقش را در تأمین امنیت ملی داشته و بی‏‌تردید کارآمدی نهادهای اجرایی کشور در عمل به کارویژه‏‌های مورد انتظار، ظرفیت‏‌های راهبردی نظام را تقویت و از این طریق به بهبود و پایداری امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران کمک خواهد کرد.

تجربه یک دهه کارجمعی پژوهشکده مطالعات راهبردی در تولید سال‏نمای امنیت ملی نشان می‏‌د‌هد که نظام جمهوری اسلامی ایران از ظرفیت‏‌های بالقوه فراوانی در عرصه‏‌های گوناگون برخوردار است که استخراج و بهره‏‌برداری از آنها به دلیل غفلت از تقویت کارآمدی ساختارهای اداری کشور عملیاتی نشده است. پژوهشکده مطالعات راهبردی امیدوار است سال‏نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران درکنار دیگر محصولات راهبردی این مؤسسه و سایر مراکز تحقیقاتی کشور، بتواند با ارائه تصویری واقع‌بینانه از محیط امنیت ملی، به کاهش عدم قطعیت واحدهای تصمیم‌‏گیری نظام کمک کرده و از طریق بهبود کشورداری به تأمین پایدار امنیت ملی که همانا امنیت نظام جمهوری اسلامی، مردم و سرزمین کهن ایران است، یاری رساند. بی‌‏تردید در جهان امروز که عدم‏ قطعیت یکی از ویژگی‏‌های هستی‌‏شناختی آن است، اندیشکده‏‌ها و مراکز پژوهشی راهبردی درصورت توجه سیاست‏‌گذاران ارشد به کارکردهای آنها می‌‏توانند نقش شناختی ارزشمندی در فرایندهای سیاست‌‏گذاری ایفا کنند. محیط امنیت ملی کشور چه در عرصه داخلی و چه در عرصه پیرامونی به شدت درحال گذار و دگرگونی است و هدایت کشور در چنین شرایطی به دیده‏‌بانی مستمر ابعاد آشکار و پنهان محیط نیازمند است. دیده‌‏بانی ابعاد پنهان محیط امنیت ملی وظیفه ذاتی نهادهای اطلاعاتی کشور است که بی‌‏تردید نیازمند تقویت و توانمندسازی دوباره‌‏اند؛ اما دیده‌‏بانی روش‏مند جهان آشکار که مکمل پنهان‏‌پژوهی نظام‏‌مند نهادهای مذکور است، کارکرد اندیشکده‌‏های راهبردی است. از این رو به سیاست‏گذاران کشور توصیه می‏‌شود برای تضمین خردگرایی در سیاست‏‌ها و تصمیم‏‌های نظام، این دو بال آگاهی‏‌بخش در کشور را تقویت نمایند.

آنچه در سطح داخلی یازدهمین شماره از سالنمای امنیت ملی می‌خوانید(۸۷۲ صفحه رنگی):

سخن نخست
مقدمه

چشم‌انداز ۱۴۰۰

سیاسی- امنیتی
تروریسم و ضد تروریسم
اپوزیسیون جمهوری اسلامی
مناسبات قوا
جریان‏ها و تحولات سیاسی
اعتراضات صنفی و ناآرامی‏های خیابانی
روندها و چالش‌های قومی و مذهبی
قانون‌گذاری و سیاست گذاری
حکم‏رانی و کارآمدی نظام سیاسی

حقوقی و قضایی
مبارزه با فساد
امنیت قضایی
جرائم ضدامنیت ملی
اسناد و اموال
سیاست کیفری
حقوق بشر
دعاوی حقوقی فراملی

اجتماعی
آسیب‌های اجتماعی
امنیت انسانی
خانواده و سبک زندگی
امنیت سلامت
سرمایه اجتماعی
تحولات جمعیتی

فرهنگی
«میدان‌ها» و «مصرف» فرهنگی
وضعیت دین و دین‏داری
سازمان صدا و سیما
شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان
فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی
نظام آموزش و پرورش
نظام آموزش عالی
علم و فناوری

اقتصادی
اقتصاد کلان (رشد اقتصادی)
اقتصاد کلان (تورم)
تولید
بازارهای مالی
سیاست‌های پولی و بانکی
امور مالی دولت و بودجه
سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
بازار کار
اصلاحات اقتصادی
فقر و نابرابری

زیرساخت و دارایی‌های حیاتی
مدیریت زیرساخت
زیرساخت‌ نفت و گاز
زیرساخت‌ حمل و نقل
زیرساخت‌ ارتباطات
زیرساخت پولی و بانکی
زیرساخت‌ آب
زیرساخت برق

زیست‌محیطی
مخاطرات طبیعی
آلودگی زیست‌محیطی
امنیت زیستی
منابع آبی

نظامی- دفاعی
تحولات و روند‌های نظامی جهان
وضعیت نظامی و دفاعی ایران
روندها و گرایش‌های نظامی در محیط راهبردی ایران
دفاع سایبری
مرز
پدافند غیرعامل

آنچه در سطح خارجی یازدهمین شماره از سالنمای امنیت ملی می‌خوانید(۴۱۳ صفحه رنگی):

سخن نخست
مقدمه

چشم‌انداز ۱۴۰۰

موضوعات و مسائل سیاست خارجی ایران
روندهای جهانی و نظام بین‌الملل
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)
تحریم‌های بین‌المللی
مناسبات ایران و آمریکا
مناسبات ایران با قدرت‌های بزرگ
مناسبات ایران با اروپا
مناسبات ایران با روسیه
مناسبات ایران با چین
مناسبات ایران با قدرت‌های نوظهور
زیر ساخت‌های راهبردی بین‌المللی و منطقه‌ای
مجامع بین‌المللی

محیط پیرامونی
عراق
ترکیه
عربستان سعودی
شورای همکاری خلیج فارس
امارات متحده عربی
افغانستان
پاکستان
آسیای مرکزی
قفقاز جنوبی

محیط منطقه‌ای
محور مقاومت
سوریه
یمن
فلسطین
رژیم صهیونیستی
تحولات کردی در منطقه
تحولات گروه‌های تکفیری

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۰۸-۱۰۹

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۱۰ – خرداد ۱۴۰۰

در شماره ۱۱۰ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

نقش وزرای استراتژیک دولت در حکم‏رانی امنیت ملی/ حسن صدرانیا
مطابق قانون اساسی در ساختار حکم‏رانی امنیت ملی سیاست‏‌های کلی نظام از سوی مقام معظم رهبری تدوین و ابلاغ می‌‏شود و رئیس جمهوری نیز موظف است در چارچوب وظایف و اختیارات این سیاست‌‏ها را اجرا کند. لزوم دستیابی کشور به اهداف این سیاست‌‏ها اقتضا می‏‌کند وزارتخانه‏‌های راهبردی دولت که از کارگزاران اصلی این سیاست‏‌ها به شمار می‌‏آیند، تأیید مقام معظم رهبری را داشته باشند تا فرایند نظارت بر حسن اجرای سیاست‏‌های کلی نظام که از وظایف رهبری در اصل ۱۱۰ قانون اساسی است، به درستی اجرایی شود. در این گزارش تلاش شده علاوه بر شناسایی و معرفی وزارتخانه‏‌های راهبردی، ویژگی‌‏های وزیر برای این وزارتخانه‏‌ها نیز بررسی شود. برای این منظور، از طریق پرسش‏نامه و نظرخواهی از جامعه آماری وزارتخانه‌‏های راهبردی شناسایی و با مصاحبه با کارشناسان هر یک از وزارتخانه‏‌ها، ویژگی‏‌های وزیر احصا شده است. خرید این مقاله

استقبال ایرانیان از کلاب‌‎هاوس؛ فرصت‎ها و چالش‌‎ها/ سید مسعود موسوی
ظهور پلتفرم کلاب‌‎هاوس با استقبال گسترده‏ای در سطح جهان روبه‌رو شده است. در ایران نیز به ‏رغم محدودیت‎‌ها، چالش‌‎ها و اختلال‏‌هایی که در فعالیت این پلتفرم وجود دارد، فعالیت آن با استقبال قابل توجه جامعه نخبگی روبه‎‌رو شده است. در این مقاله ضمن تشریح ویژگی‌‎های این پلتفرم، فرصت‎‌ها و چالش‌‎های مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است.
انتخابات خرداد ۱۴۰۰؛ ضرورت تداوم ثبات سیاسی و مدیریتی/ سعید صادقی جقه
انتخابات، سازوکاری مناسب برای جابه‏‌جایی منصب‏‌هاست و با فراهم‌‏کردن زمینه مشارکت همگانی در تعیین سرنوشت، مشروعیت نظام‏‌های سیاسی را افزایش می‏‌دهند. با این حال، ماهیت تبلیغات انتخاباتی و ایجاد ناگزیر فضای دوقطبی در انتخابات، بعضاً زمینه شکاف‏‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم کرده و در دوره پساانتخابات نیز کشور را از خدمات بخشی از نیروها محروم می‏‌سازد. در نوشتار حاضر، با بررسی برخی پیامدهای منفی برخاسته از فضای تبلیغات انتخاباتی، توصیه‌‏هایی برای اجتناب از آن‌ها در دوره پساانتخابات ارائه شده است.
آینده برجام و الزامات مربوط به آن/ عبداله قنبرلو
مذاکرات وین برای احیاء برجام مدتی است آغاز شده و ادامه دارد. قرار است این دور از مذاکرات به بازگشت آمریکا به برجام و بازگشت ایران به کلیه تعهدات برجامی سال ۲۰۱۵ منتهی شود. اگرچه تا کنون نتیجه مشخص و قطعی حاصل نشده، اما نشانه‌های مثبتی از فضای مذاکرات منعکس شده است. نتیجه مذاکرات در هر صورت آثار مهمی بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران به جا خواهد گذاشت. از این رو، مدیریت صحیح مسائل و تبعات مربوط به مذاکرات ضرورت اساسی است.
چشم‌انداز مناسبات ایران و عراق آینده/ محمدعلی قاسمی
در جریان اعتراضات گسترده ماه گذشته و پس از قتل ایهاب الوزنی، فعال ضد حکومتی شناخته‌شده، گروه‌هایی از مردم عراق، کنسول‏گری ایران در کربلا را مورد حمله قرار داده و شعارهای ضد ایرانی سر دادند. به نظر می‌رسد دولت عراق به دلیل کسری شدید مشروعیت، اختلافات شدید و لاینحل بین نخبگان سیاسی و برخورد خشونت‌آمیز با معترضین، فلج شده و معترضینِ عمدتاً متشکل از جوانان شیعی، امیدی به بهبود اوضاع فعلی ندارند. این عوامل و در کنار آن‌ها تصور فرمان‏بری نخبگان شیعۀ عراق از ایران، سیطره ایران و طرفداران این کشور بر حوزه‌های سیاست و اقتصاد عراق و همین‌طور اوضاع اقتصاد فسادآمیز و نابسامان اقتصادی این کشور، انتقادات و مخالفت‌ها را به سمت ایران هم سوق داده است.
مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی: ابعاد و پیامدهای راهبردی/ علی اکبر اسدی
مذاکرات بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، نشانگر بروز تغییراتی در دیدگاه‏های دو کشور در سطوح دوجانبه و منطقه‏‌ای و آغاز تلاش‌‏هایی برای رسیدن به مرحله متفاوتی از روابط است. این مذاکرات که تا کنون در چند مرحله با میزبانی بغداد برگزار شده و همچنان تداوم دارد، می‌‏تواند معادلات راهبردی منطقه را دگرگون کرده و به شکل‏‌گیری روندها و شرایط نوینی در منطقه منجر شود. با توجه به این مهم، مسئله اصلی این نوشتار تبیین پیامدهای راهبردی این مذاکرات در فضای جدید منطقه‏‌ای و بین‏‌المللی است.
ابتکارعمل‌‏هایی برای تقویت نقش‏‌آفرینی ایران در قفقاز و آسیای میانه/ حسن صادقیان
با توجه به جایگاه استراتژیک مناطق قفقاز و آسیای میانه، کاهش نفوذ ایران در این مناطق و حذف از معادلات سیاسی، اقتصادی، انرژی، فرهنگی و دینی آن، در آینده بسیار خطرآفرین خواهد بود. از این رو، پرسش این است که چگونه می‏‌توان نقش‏‌آفرینی خود را در مناطق مذکور تقویت کرد و چه ابتکارعمل‌‏هایی برای این هدف وجود دارد؟ در پاسخ، در بخش اول به برخی از موانع و محدودیت‌‏های مهم حضور و نفوذ ایران در قفقاز و آسیای میانه توجه شده است. در بخش دوم، تلاش شده برخی از الگوهای رفتاری سیاست خارجی یکی از رقبای اصلی ایران و ذی‏‌نفوذ در منطقه قفقاز و آسیای میانه یعنی «ترکیه» معرفی شود. در بخش سوم نیز ابتکار عمل‏‌هایی برای تقویت نفوذ ایران و تأمین منافع ملی در مناطق مد نظر پیشنهاد شده است.
تقابل حماس و رژیم صهیونیستی و پیامدهای آن برای جمهوری اسلامی ایران/ منصور براتی
منازعه ۱۱روزه اخیر میان حماس و رژیم صهیونیستی، پیامدهای سیاسی چشم‌گیری بر جا نهاده که بی‌شک برای همه کشورهای خاورمیانه از اهمیت بالایی برخوردار است. برهم‌خوردن انگاره نفوذناپذیری سپر دفاعی رژیم صهیونیستی، احیای هویت ملی فلسطینی، افزایش محبوبیت راست‌گرایی افراطی در جامعه رژیم صهیونیستی و کاهش امکان هم‌زیستی اعراب و یهودیان از مهم‌ترین نتایج درگیری‌های اخیر به حساب می‌آید. در حالی که انتظار می‌رفت این بحران محبوبیت «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی را افزایش دهد، عمده سیاستمداران رژیم صهیونیستی (به ویژه متحدان نتانیاهو) از او به دلیل آتش‌بس بدون تنبیه کافی حماس انتقاد کرده‌اند و نظرسنجی‌های جدید نشان از نارضایتی عامه شهروندان این رژیم از بی بی دارد. به نظر می‌رسد تداوم بحران سیاسی که سرزمین‌های اشغالی را به سوی پنجمین انتخابات سراسری پیاپی ظرف سه سال می‌برد می‌تواند نقطه پایان عمر سیاسی نتانیاهو را رقم بزند.
نگاه دیگران: انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ و خروج آمریکا از افغانستان/ امین پرتو
دو محوری که در ماه گذشته مورد توجه اندیشکده‌‏های خارجی در ارتباط با مسائل امنیتی ایران قرار داشت، یکی انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ۱۴۰۰ و دیگری برآورد پیامدهای خروج آمریکا از افغانستان بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بود.
نگاه دیگران: اطلاعات غلط به مثابه تهدید سایبری/ قاسم ترابی
یکی از مهم‏ترین تهدیدات امنیتی فراگیر برای افراد، سازمان‏‌ها و البته دولت‌‏ها که البته هنوز ابعاد و عمق تهدیدزای آن چندان آشکارنشده است، مسئله رو به گسترش اخبار جعلی در فضای سایبر و به‌ خصوص در شبکه‏‌های اجتماعی عامه‌‏پسند است. با عنایت به این شرایط و جهت آشنایی بیشتر با تهدیدات جدی اخبار جعلی و انواع و اقسام آن، ترجمه و تلخیص مقاله‏‏‏ «اطلاعات غلط به‌ مثابه تهدید سایبری» در اولویت قرار گرفت. در این مقاله تمرکز بیشتر نویسنده بر راه‏کارهای مقابله‏‌ای است که می‌‏تواند برای دیگر کشورها و البته دیگر بازیگرانی که در این حوزه آسیب‌‏پذیر هستند، راه‏گشا باشد.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۱۰

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۰۸-۱۰۹

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۰۸-۱۰۹ – فروردین و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰

در شماره ۱۰۸-۱۰۹ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

◄برآورد موانع و محدودودیت‌های تولید در کشور/ امید شریفی

در سال‏‌های گذشته تلاش‌‏های زیادی در جهت افزایش ظرفیت تولید در کشور صورت گرفته، اما به نظر می‏‌رسد وجود موانع و محدودیت‏‌های تولید در کشور سبب شده اهداف سیاست‏‌گذاران کلان کشور به طور کامل محقق نشود. موانع و محدودیت‏‌های پیش روی تولید در کشور ناشی از عواملی است که از مهم‌‏ترین آن‏ها می‌‏توان به محیط نامناسب کسب و کار، بوروکراسی در اعطای مجوز، وجود انحصار در برخی صنایع، بی‏‌ثباتی مقررات و قوانین و تصمیمات ناگهانی، عایدی بالای بخش‏‌های نامولد و رقیب تولید و مشکلات استیفای حقوق مالکیت و امنیت پائین سرمایه‏‌گذاری اشاره کرد.

◄جایگاه راهبردی مشارکت مردمی در انتخابات در گفتمان انقلاب اسلامی/ سید علی مرندی

جایگاه رأی مردم در «مشروعیت نظام سیاسی» و تقدم‌ «مشارکت حداکثری» بر «انتخاب اصلح»، از مسائل مورد بحث در جامعه امروز ایران است. نوشتار حاضر سعی نموده ضمن بررسی دیدگاه‌های مختلف در باب مسائل فوق نسبت آن با گفتمان انقلاب اسلامی را مشخص کند. برای این منظور ابتدا دو نظریه «نصب» و «انتخاب» در باب مشروعیت فقهی نظام سیاسی بیان شده و سپس جایگاه راهبردی مشارکت حداکثری و تقدم آن بر انتخاب اصلح و همبستگی مثبت آن با امنیت ملی، از نگاه رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه‌ای تبیین شده و در نهایت توصیه‌هایی راهبردی منطبق با این نگاه استخراج شده است. خرید این مقاله

◄نظام مسائل راهبردی کشور در سال ۱۴۰۰/ پژوهشکده مطالعات راهبردی

سیاست‏‌گذاری و برنامه‌‏ریزی برای اداره کشور بدون شناخت مسائلی که ممکن است آینده تصمیمات دولت‌مردان را تحت تأثیر قرار دهد، تحقق برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت را با چالش همراه می‌کند. از سوی دیگر، تهیه لیست بلندبالایی از مسائل و چالش‌ها نیز راه‌گشا نیست، مگر اینکه این مسائل ارزش‌‏گذاری شده و نوع هم‏‌کنشی آن‌ها نسبت به یکدیگر مشخص شود. از آنجا که مسائل پیش رو برای اداره کشور متنوع است، تحلیل آن نیازمند کارگروهی متشکل از جمعی از کارشناسان با حوزه‌های تخصصی مختلف است که در تهیه گزارش‏‌های راهبردی فعالیت داشته باشند و نگاه جامعی را به مسائل ایجاد کنند. از این رو، در تهیه این نوشتار جمعی از متخصصان از رشته‌های مختلف حضور داشته و به تحلیل موضوع پرداخته‌اند. نویسندگان این گزارش به خوانندگان آن و به خصوص سیاست‏گذاران توصیه می‌کنند قبل از مطالعه کتاب سا‏ل‏نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، به نتایج این پژوهش توجه و سپس با توجه به حوزه مسئولیتی که دارند، برای تکمیل مباحث به کتاب سال‏نمای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند.

◄الزامات مدیریتی و راهبردی انتخابات خرداد ۱۴۰۰/ گروه مطالعات ایران

تا دو ماه دیگر، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هم‏زمان با ششمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا برگزار خواهد شد. هم‏زمانی این انتخابات با خیز چهارم کرونا در کشور، ملاحظات بهداشتی را نیز به سایر دغدغه‌‏های برگزارکنندگان این انتخابات افزوده است. در نوشتار حاضر پس از بررسی وضعیت افکار عمومی درباره انتخابات پیش رو، ضرورت‏‌های برگزاری انتخابات از منظر سیاسی مورد توجه قرار گرفته و الزامات برگزاری انتخابات در دوره شیوع کرونا بررسی شده است.

◄خیز چهارم کرونا؛ ضرورت بازبینی سیاست‌‏ها/ سعید صادقی جقه

روند ابتلا به بیماری کووید- ۱۹ در هفته‏‌های اخیر سیر صعودی گرفته و پایتخت و سراسر ایران را اسیر موج جدیدی از ابتلا کرده است. هم‏زمان، کاستی‏‌ها در تصویب و اعمال قرنطینه‏‌ها، بی‏‌توجهی به پروتکل‏‌های بهداشتی، چالش‏‌های ستادی و مدیریتی، دشواری در تأمین و توزیع سراسری واکسن کرونا، سردرگمی حاکمیتی درباره نحوه مداخله بخش خصوصی در واردات واکسن و … مدیریت بحران را بغرنج‌‏تر کرده که می‏‌تواند پیامدهای سهمگینی در حوزه‌‏های سلامت، سیاست و امنیت به جا بگذارد. نوشتار حاضر با تأمل در چالش‏‌های مذکور، توصیه‏‌هایی برای مواجهه مناسب‏‌تر با این بحران پیشنهاد می‏‌کند.

◄سناریوهای محتمل برای بروز شورش و اعتراض اجتماعی/ سید مسعود موسوی

رصد وضعیت جامعه از منظر احتمال وقوع شورش و ناامنی یکی از کارکردهای مهم نهادهای مطالعاتی مرتبط با امنیت ملی است. سال ۱۴۰۰ از منظر احتمال وقوع اعتراضات و ناامنی‎‌های اجتماعی وضعیت خاصی دارد. در این گزارش با بررسی محرک‏‌ها و پیش‌ران‎‌های مؤثر بر وقوع اعتراضات اجتماعی در سال ۱۴۰۰، سناریوهای محتمل مورد بررسی قرار گرفته است.

◄ظهور اینترنت ماهواره‌ای و گزینه‌های راهبردی پیش رو/ مجتبی قلی‌پور

با پیشرفت سریع پروژۀ اینترنت ماهواره‌ای شرکت اسپیس‌ایکس آمریکا، مباحث مربوط به ورود اینترنت ماهواره‌ای به ایران نیز رونقی فزاینده‌ گرفته است. از اواخر سال ۱۳۹۹ برخی از مسئولان کشور به اظهار نظرهای پراکنده در این مورد پرداختند و مجلس شورای اسلامی در اسفند همین سال در جریان تصویب لایجۀ بودجۀ ۱۴۰۰ کشور حتی برای «رقابت و مقابله با تهدیدات اینترنت ماهواره‌ای» اعتبار اختصاص داد. در این نوشتار نقدی بر رویکردهای پیشین حکم‏رانی فناوری‌های نوظهور اطلاعاتی- ارتباطی در ایران طرح  و با استناد به آن تجارب توصیه‌هایی برای مواجهۀ کارآمدتر با پدیدۀ اینترنت ماهواره‌ای مطرح می‌شود.

◄خشونت در جامعه ایرانی و الزامات آن در حکم‌رانی امنیت ملی/ وحیده احمدی

کاهش آستانه تحمل و تاب‏آوری در جامعه و در پی آن بروز خشونت‏های کلامی و فیزیکی از موضوعاتی است که به صورت روزافزونی توجه کارشناسان و متخصصان این حوزه را جلب کرده است. در این میان، سیر وقوع خشونت‏‌های مخرب در قالب نزاع‏‌ها و قتل‏‌های خانوادگی و غیر آن که پیامدهای جبران‏‌ناپذیری را موجب می‌‏شود، لزوم توجه به مقوله افزایش خشونت و انباشت خشم کنترل‏‌نشده در جامعه ایرانی را مضاعف کرده است. این نوشتار با تمرکز بر رویدادهای خشونت‏‌محوری که در ماه‌‏های اخیر روی داده، تلاش می‏‌کند عوامل و زمینه‌‏های خشونت‏‌های مخرب را به بحث گذاشته و به یکی از ابعاد مهم این خشونت‏‌ها یعنی استفاده از سلاح گرم که کاربرد آن در نزاع‏‌های مرگبار به صورت محسوسی افزایش داشته است، بپردازد.

◄ضرورت راهبردی توسعه روش‌های کشاورزی حفاظتی/ نسرین محمدی اسدی/ مریم پوربیگ/ علیرضا رحیمی

شرایط ویژه کشور هم به لحاظ وضعیت زیست‌محیطی و اقتصادی (کمبود منابع آبی، فرسایش خاک و غیره) و هم با نگرش به اوضاع سیاسی و بین‏المللی (شرایط تحریمی) به توسعه کشاورزی حفاظتی سرشتی راهبردی بخشیده است. حفظ و بهبود منابع طبیعی پایه؛ تحقق پایداری تولید؛ دستیابی به امنیت غذایی؛ تولید اقتصادی با افزایش بهره‌وری از نهاده‌های تولید و کاهش مصرف سوخت، آب و کار کارگری؛ بهبود درآمدهای کشاورزان و چشم‌انداز بهتر برای جوامع روستایی و کاهش یا توقف مهاجرت، از جمله اهداف راهبردی کشاورزی حفاظتی هستند.

◄گریزناپذیری هم‌تکمیلی ژئوپلیتیک در مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان/ مراد کاویانی راد

افغانستان کشوری کوهستانی است که بیشتر رودهای آن رو به کشورهای همسایه دارند و به این کشور موقعیت هیدروهژمون بخشیده‌اند. از زمان سرنگونی طالبان تا کنون، بازتاب راهبرد سدسازی افغانستان در مهار این رودها به کاهش آب ورودی به کشورهای پیرامونی، به‌ ویژه در مناطق خاوری و شمال خاوری کشورمان انجامیده است. در این میان، سخنان رئیس جمهور این کشور در گشایش بند کمال‌خان در نزدیکی مرز ایران دربرگیرنده سویه‌ها و سوگیری‌هایی بود که با نگرش به پیشینه مناسبات هیدروپلیتیک این کشور بازتاب بدبینانه‎ای در ایران یافت. با نگرش به موقعیت جغرافیایی و خُشکی‌بَستی افغانستان، کشورمان موقعیت و زیرساخت‌هایی دارد که می‌تواند به ثبات و توسعه این کشور کمک کنند. نوشتار پیشِ رو، بر آن است که زمینه‌های همگرایی دو کشور بر بنیاد اصل هم‌تکمیلی ژئوپلیتیک را واکاوی کند.

◄تغییر و تداوم سیاست خارجی در سال انتخابات/ محمود یزدان‌فام

انتخابات موجب تغییر دولت‌ها و کارگزاران سیاست خارجی است. تداوم سیاست خارجی نمادی از پایایی و دوام دولت ملی در جامعه بین‌المللی است که یکی از ویژگی اصلی دولت‌های ملی است. تغییر می‌تواند موجب اصلاح رویه‌های پرهزینه و رسیدن به سیاست خارجی مؤثرتر و مفیدتر شود. در این گزارش تغییر و تداوم در سیاست خارجی در سال انتخابات بررسی و به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌شود که چه حوزه‌ای باید تغییر یابد و چه حوزه‌ای تداوم؟ هر کدام از آن‌ها به پیامدهایی دارند؟ خرید این مقاله

◄مذاکرات برجامی ۱۴۰۰؛ الزامات و چالش‌های پیش رو/ یاسر نورعلی‌وند

گفتگوها و مذاکرات جدید در زمینه احیای برجام از ابتدای سال ۱۴۰۰ میان طرفین در وین آغاز شده است. همانگونه که دو طرف اصلی برجام یعنی ایران و آمریکا تأکید کرده‌اند، مسیر پیش رو حاوی مذاکراتی سخت و پیچیده خواهد بود. از این رو گزارش حاضر به بررسی این موضوع اختصاص داده شده است که تیم مذاکره‌کننده کشور برای پیشبرد موفقیت‌آمیز مذاکرات جدید چه الزاماتی را می‌باید در نظر بگیرد و این مذاکرات با چه چالش‌هایی مواجه است.

◄الزامات و زمینه‏های دیپلماسی همسایگی و منطقه‏ای/ مهدی شاپوری

افزایش چالش‌‏ها و تنش‏‌ها در روابط ایران با همسایگان در طول دو دهۀ گذشته و شکل‏‌گیری تهدیدهای جدی‌‏تر و بیشتری علیه منافع و امنیت ملی کشورمان در محیط همسایگی و منطقه‌‏ای، نشان از وجود کاستی‏‌هایی در دیپلماسی همسایگی و منطقه‏‌ای و ضرورت تلاش برای تغییر وضعیت موجود دارد. برای این منظور، به نظر می‌‏رسد انسجام بیشتر در سیاست خارجی و کوشش برای اعتمادسازی بر مبنای سطح بالاتری از عمل‏گرایی و نگاه توسعه‏‌محور در سیاست خارجی، نیاز امروز دیپلماسی ایران در محیط همسایگی و منطقه‌‏ای است. نگاه جامع‌‏تر به دیپلماسی به‏ عنوان یکی از ابزارهای مهم سیاست خارجی، مشارکت در رژیم‏‌ها و نهادهای منطقه‏‌ای موجود یا تلاش برای ایجاد رژیم‏‌ها و نهادهای جدید با حضور همسایگان و برداشتن موانع و محدودیت‏‌های جهانی نقش‌‏آفرینی ایران در سیاست خارجی (که مهم‏ترین آن‌ها، فشارهای اقتصادی و سیاسی آمریکاست) از جمله پیش‏‌نیازهای دیپلماسی موفق همسایگی و منطقه‌‏ای هستند.

◄امضای توافق‌نامه مشارکت راهبردی ایران و چین/ امین پرتو

در جریان سفر وزیر خارجه چین به ایران، توافق‌نامه مشارکت راهبردی ایران و چین موسوم به توافق ۲۵ساله امضا شد. امضای این سند همکاری که محتوایش تا حد زیادی پنهان و محرمانه باقی مانده، گمانه‌‏زنی‏‌ها و تحلیل‏‌های بسیاری را در میان اندیشکده‌‏های مطالعات راهبردی خارجی برانگیخت. این تحلیل‏‌ها را می‏‌توان ذیل دو گروه اصلی جمع‏‌بندی کرد: تحلیل‏‌هایی که این توافق را دست کم تا میان‌مدت، بدون تأثیر و بدون اهمیت می‏‌دانند و تحلیل‏‌هایی که آن را خطری بسیار بزرگ برای رقبا و دشمنان ایران تلقی می‌‏کنند.

◄ابعاد امنیتی سرویس اینترنت ماهواره‏ای/ قاسم ترابی

یکی از مهم‏ترین مسائل و دغدغه‏‌های سایبری کشور، موضوع عملیاتی‏‌شدن اینترنت ماهواره‌‏ای طی ما‌ه‏ها و سال‏‌های آینده است که به‏ نظر می‏‌رسد در سیاست‏‌های سایبری کشور به ‌ویژه در بحث شبکه ملی اطلاعات چندان توجهی به آن نشده است.  با توجه به این شرایط و برای آشنایی با نوع نگاه دیگران، به ‏ویژه کارشناسان آمریکایی مؤسسه رند، نسبت به این فناوری جدید، ترجمه مقاله حاضر در اولویت قرار گرفت.

◄انتخابات ریاست جمهوری ایران در نگاه اندیشکده‏های خارجی/ امین پرتو

کمتر از دو ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری در ایران، اندیشکده‏‌های خارجی وسیعاً به تحلیل و پیش‌بینی نتیجه این انتخابات مشغول هستند. دو خط اصلی در تحلیل این اندیشکده‏‌ها در تضاد کامل با یکدیگر قرار دارند. در حالی که یک گروه باوری به اهمیت نتیجه انتخابات در تعیین رفتارهای اصلی جمهوری اسلامی ایران ندارند، برخی معتقدند نتیجه آن در جهت‌گیری‏‌های آتی نظام سیاسی در مورد مسئله هسته‌‏ای و سایر مسائل مؤثر است.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۰۸-۱۰۹

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره 107

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۰۷ – اسفندماه ۱۳۹۹

در شماره ۱۰۷ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

آسیب‌شناسی کمبود شادی و نشاط در کلان‌شهر تهران/ احسان اسماعیلی

کمبود شادی و نشاط از مهم‌ترین موضوعات در کلان‌شهر تهران است که در تحقیقات مسئله‏‌شناسی انجام‌‏شده معرفی شده است. رتبه بسیار پائین ایران در شاخص جهانی شادی و نشاط و کم‌رنگ‏‌بودن آن در اسناد بالادستی حاکی از کم‌توجهی سیاست‌گذاران در سطح ملی و مدیران شهری در سطح محلی است. این نوشتار به صورت مبسوط تلاش کرده این مسئله را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده و سازوکارهایی را برای مدیریت آن ارائه دهد. خرید این مقاله

◄پیامدهای امنیتی مهاجرت‌‏پذیری کلان شهر تهران/ محمد رادمهر

مهاجرت یکی از عوامل اصلی جابه‌‏جایی جمعیت در دنیاست. علاوه بر مهاجرت به خارج از کشور که به خروج سرمایه (انسانی و مالی) منجر می‌شود، مهاجرت‌های داخلی نیز پیامدهای امنیتی مختلفی برای کشور به همراه دارد. بر اساس نتایج، کلان‏شهر تهران مهم‌ترین مقصد مهاجرت جمعیت از روستا به شهر و یا از شهری به شهری دیگر است. اگرچه عمده دلایل مهاجران انگیزه‌های اقتصادی است، اما دست‏‌نیافتن به سطح مورد انتظار از آسایش و رفاه، باعث بروز نارضایتی اجتماعی شده که بروز و نمود آن در رخدادهای اعتراضی سال‌های اخیر در کشور پیامدهای امنیتی به همراه داشته است. از این رو، این نوشتار در نظر دارد با بررسی موضوع و پیامدهای آن سازوکارهای مناسبی را برای مدیریت مسئله پیشنهاد کند. خرید این مقاله

◄الزامات و رویکردهای پیش‌گیری از وقوع جرم در تهران/ مرتضی سمیعی

برابر آمار سرقت و دزدی از پربسامدترین حوزه‌های جرائم در تهران به شمار می‌رود. از مهم‌ترین علل آن می‌توان به مهاجرت، فقر و بیکاری اشاره کرد. با توجه به گستردگی این بزه متأسفانه در حوزه ساختاری و قانون‌گذاری در طول چهل سال گذشته، تنها شورای عالی پیش‌گیری از وقوع جرم تشکیل شده که هنوز در مرحله مقدماتی فعالیت خود قرار دارد. با وجود اینکه جرم پدیده اجتماعی به شمار می‌آید، عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند و پیش‌گیری از آن مستلزم همکاری و هم‌افزایی همه نهادهای دولتی و غیردولتی با یکدیگر است. در عین حال، رویه موجود حاکی از آن است که پیش‌گیری تنها به برخوردهای انتظامی و قضایی محدود شده است. این نوشتار مبتنی بر رویکرد امنیتی جامعه‌محور تلاش دارد راه‏کارهایی برای مدیریت این مسئله ارائه دهد. خرید این مقاله

◄بازتاب‌های زیست‌محیطی طرح خودکفایی شهرداری‌ها در کلان‌شهر تهران/ مراد کاویانی ‌راد

شهرداری‎‌ها‌ در جایگاه نهادی عمومی و غیردولتی متولی توسعه شهر هستند. این نهاد وابسته به درآمدهای عمدتاً ناپایدار (عوارض و مالیات) است. با تصویب قانون خودکفایی شهرداری‌ها در اوایل دهه شصت کمک‌های دولتی رو به کاهش نهاد و از سال ۱۳۷۰ به بعد حذف شد. از آنجا که کسب درآمد شهرداری‌ها بازتاب عمده‌ای در بهبود امکانات شهرداری و خدمات شهری شایسته به شهروندان دارد، از آن زمان تا کنون، شهرداری‌های کشور درگیر چالش درآمد پایدار و تنگناهای برخاسته از کمبود منابع مالی بوده‎اند. طی این بازه زمانی بیشترین منبع درآمدی شهرداری‌ها به ‌ویژه شهرداری تهران برخاسته از بخش زمین و ساختمان یعنی فروش تراکم بوده است. چنین رویکردی در تأمین درآمد به کوتاه‌مدت‏‌نگری برنامه‌ها، نابودی بسیاری از فضاهای سبز شهری و گسترش بی‌رویه و نامحدود تهران انجامیده است. نوشتار پیشِ رو بر آن است که بازتاب‌های زیست‌محیطی طرح خودکفایی شهرداری‌ها در کلان‌شهر تهران را بررسی و واکاوی کند. خرید این مقاله

◄تهدید بیوتروریسم در کلان‌شهر تهران/ سید احمد طباطبایی مزرعه‌نو

موقعیت جغرافیایی، ایران را به یکی از به‌‏صرفه‏‌ترین مسیرهای ترانزیتی در جهان تبدیل کرده است. با این حال، در طول دو دهۀ گذشته جمهوری اسلامی ایران عملاً از شبکه‌‏ها و خطوط ترانزیتی مختلف کنار گذاشته شده است. این باعث از دست‏‌رفتن ظرفیت‏‌هایی شده که نه تنها از نظر اقتصادی امکان کسب درآمدهای پایداری را فراهم می‏‌کرد، بلکه می‌توانست از نظر سیاسی و امنیتی نیز هزینه‏‌های کشور را به‏ طور قابل توجهی کاهش دهد. در مجموع، کنارگذاشتن ایران از طرح‏‌های ترانزیتی، تلاشی برای کاهش ارزش ژئوپلیتیکی کشورمان است و تداوم این روند، چالشی اساسی برای امنیت ملی است. طرح‌های ترانزیتی قفقاز جنوبی بعد از جنگ قره‌‏باغ که به‏ نظر می‏‌رسد ایران از آن‌ها کنار گذاشته و به حاشیه‏ رانده خواهد شد، یکی از نمونه‏‌های اخیر در این مورد است. خرید این مقاله

◄تأثیر همه‌‏گیری کرونا بر مدیریت شهری تهران؛ الزامات و رویکردها/ سید حمزه موسوی

امروزه مدیریت شهری به خصوص در کلان‌شهرها به دلیل تراکم بالای جمعیت و تمرکز خدمات و نهادها به یکی از تخصصی‌ترین و چالشی‌ترین حوزه‌های مدیریتی تبدیل شده است. مدیریت شهری در تهران به دلیل کارکرد سیاسی- اداری آن یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های نظام مدیریتی است و رفاه، آرامش و آسایش شهروندان یکی از مهم‌ترین اولویت‌هاست. پیدایش و گسترش ویروس کرونا در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ سبب نمایان شدن وضعیت نگران‌کننده‌ای در شهر شد و مقابله با همه‌گیری این ویروس را به یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی مدیران شهری تبدیل کرد. در این گزارش تنها به تأثیرگذاری ویروس کرونا بر دو شاخص اقتصاد شهری و حمل و نقل شهری پرداخته شده و تلاش شده راه‌کارهایی برای مدیریت آن ارائه شود. خرید این مقاله

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۰۷

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۰۶ – بهمن‌ماه ۱۳۹۹

در شماره ۱۰۶ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

کرسی‏‌های نظریه‌‏پردازی: امکان یا امتناع تولید نظریه ایرانی/ مختار نوری

یکی از موضوعاتی که در طی سال‏‌های اخیر در فضای علمی کشور و از سوی «شورای عالی انقلاب فرهنگی» مطرح شده «کرسی‏‌های نظریه‌‏پردازی» است. با عنایت به اهمیت کرسی‏‌های نظریه‏‌پردازی و شکل‏‌گیری آن‌ها در جامعه علمی کشور، طرح این پرسش ضروری و راهبردی است که «آیا می‌‏توان به تولید دانش و نظریه در این نوع کرسی‏‌ها در علوم انسانی ایرانی امیدوار بود؟». پاسخ نویسنده به پرسش مذکور به دلایل مختلفی چون «نبود نگرش تاریخی»، «ناآشنایی با ساختار و قواعد نظریه‌‏پردازی علمی»، «فقدن نگرش میان‏‌رشته‌‏ای»، «ضعف مسئله‌‏مندی»، «عدم استقلال علمی» و «مداخلات سیاسی در عرصه علمی» منفی است. در بهترین حالت، کرسی‏‌های نظریه‏‌پردازی در ایران می‏‌توانند زمینه‏‌ساز گفتگوی انتقادی باشند و امکان ظهور نظریه از درون این کرسی‏‌ها در شرایط فعلی امکان‏‌پذیر نیست.

◄پایبندی به معیارهای کارشناسی؛ لازمه مقابله کارآمد با ویروس کرونا/ سعید صادقی جقه

مداخله غیرکارشناسی در حوزه‏‌های تخصصی که بعضاً مبتنی بر دیدگاه‌‏های سیاسی یا جناحی است، می‏‌تواند کارکرد آن حوزه‏‌ها را با اختلالات جدی مواجه کند. این‏‌گونه مداخلات هنگامی خطیرتر می‌‏شوند که در بخش بهداشت و درمان اتفاق بیفتند؛ چراکه هر گونه سیاست‏‌زدگی یا انحراف از اصول و دستورالعمل‏‌های حرف‌ه‏ای در این حوزه می‏‌تواند پیامدهای جبران‏‌ناپذیر برای شهروندان و کل جامعه به دنبال داشته باشد. نوشتار حاضر با بررسی برخی رخدادها در حوزه مقابله با ویروس کرونا، پیامدهای راهبردی ورود غیرکارشناسی به این مقوله را واکاویده و توصیه‌‏هایی برای مدیریت بهینه این بحران ارائه نموده است.

◄پیرامون طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری/ گروه مطالعات ایران

طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران در مجلس یازدهم و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ واکنش‏‌های فراوانی را در بین نخبگان، اندیشمندان و جریان‏‌های سیاسی برانگیخت. گزارش زیر می‏‌کوشد افزون بر بازبینی درون‏مایه‏‌های این طرح، امتیازهای آن و نقد‏های واردشده به آن را برشمرده و پیامدهای کاربست آن را از چشم‌‏انداز امنیت ملی واکاوی کند.

◄بازار سرمایه و ضرورت حفظ اعتماد عمومی/ گروه مطالعات ایران

به رغم رشد چشم‏گیر بازار سرمایه در سال‏‌های اخیر، این بازار در ماه‌‏های گذشته دچار تلاطم و ریزش شده است. علل مختلفی برای این ریزش مطرح شده که برخی از آن‌ها نهادهای حاکمیتی و دولتی را هدف می‏‌گیرند. ریزش مزبور، به ‏ویژه به دلیل دعوت مقامات ارشد کشور از مردم برای حضور در بازار سرمایه، حاوی آسیب‏‌هایی به اعتماد عمومی و سرمایه سیاسی نظام است. نوشتار حاضر ضمن بررسی علل و زمینه‏‌های ریزش بازار بورس، پیامدهای آن را بررسی کرده و توصیه‏‌هایی برای سیاست‏گذار ارائه می‏‌کند.

◄بازبینی دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۰ و پرسمان امنیت ملی/ علیرضا رحیمی

کمیته دستمزد شورای عالی کار همه ساله با انگیزه تعیین میزان افزایش دستمزد کارگران در سال آینده تشکیل جلسه داده و با برآورد هزینه سبد معیشت کارگران، سنجه‏‌ای برای آغاز گفتگوها در این زمینه فراهم می‌‏کند. با نگرش به اینکه ماندگاری و افزایش روند افسارگسیختگی تورم در چند سال گذشته، پیامدهای گسترش و ماندگاری ویروس کرونا و ژرفایابی تحریم‏‌های اقتصادی، شرایط زندگی کارگران را بیش از پیش دشوار کرده است. گزارش زیر می‏‌کوشد در گرماگرم گفتگوهای کنونی تعیین حداقل دستمزد سال آینده، با بازخوانی چند و چونی زندگی دشوار کارگران، گزیده‌‏ای از علت‏‌های بروز این وضعیت و پیامدهای آن را کاویده و راه‏کارهای پیش‏‌کشیده‌‏شده را بازنگری کند.

◄کنارگذاشتن ایران از طرح‏‌های ترانزیتی بین‏‌المللی؛ چالشی نیازمند تأمل و چاره‌‏اندیشی/ مهدی شاپوری

موقعیت جغرافیایی، ایران را به یکی از به‌‏صرفه‏ترین مسیرهای ترانزیتی در جهان تبدیل کرده است. با این حال، در طول دو دهۀ گذشته جمهوری اسلامی ایران عملاً از شبکه‌‏ها و خطوط ترانزیتی مختلف کنار گذاشته شده است. این باعث از دست‏‌رفتن ظرفیت‏‌هایی شده که نه تنها از نظر اقتصادی امکان کسب درآمدهای پایداری را فراهم می‏‌کرد، بلکه می‌توانست از نظر سیاسی و امنیتی نیز هزینه‏‌های کشور را به‏ طور قابل توجهی کاهش دهد. در مجموع، کنارگذاشتن ایران از طرح‏‌های ترانزیتی، تلاشی برای کاهش ارزش ژئوپلیتیکی کشورمان است و تداوم این روند، چالشی اساسی برای امنیت ملی است. طرح‌های ترانزیتی قفقاز جنوبی بعد از جنگ قره‌‏باغ که به‏ نظر می‏‌رسد ایران از آن‌ها کنار گذاشته و به حاشیه‏ رانده خواهد شد، یکی از نمونه‏‌های اخیر در این مورد است.

◄بحران آلودگی هوا: زمینه‌ها، پیامدها و بایسته‌ها/ مراد کاویانی ‌راد

دی‌ماه گذشته آلوده‌ترین روزهای سال در سراسر کشور بود، به ‌گونه‌ای که در بسیاری از جاها، کیفیت هوا در وضعیت بسیار ناسالم قرار گرفت. این رخداد در قالب پایداری هوا با وارونگی دما، نبود بارش و انباشت آلاینده‌ها در این زمان از سال نیز همراه شد. بخشی از این آلودگی به آلایندگی نیروگاه‌ها و خودروهای سنگین در قالب بهره‌گیری از سوخت نفت ‌کوره و گازوئیل آلاینده بر می‌گشت، وگرنه به گفته دست‌اندرکاران، تولید برق کاهش می‌یافت. این بار دامنه، ژرفا و آسیب‌زایی آلاینده‌ها به‌ اندازه‌ای بود که همه دستگاه‎‌های حاکمیتی را به واکنش در قالب تأئید، تکذیب و فرافکنی‎ واداشت. نوشتار پیشِ رو بر آن است که زمینه‌ها و پیامدهای پیدایش بحران آلودگی هوا در پیوند با ناکارایی زیرساخت‏‌های برق و انرژی را بررسی و واکاوی کند.

◄نشست العلا؛ آغازی بر پایان بحران قطر/ مهدی میرزاده کوهشاهی

پس از مدت‏‌ها تلاش، با اعمال نفوذ ایالات متحده آمریکا و میان‌جی‏گری دولت کویت، بحران در روابط قطر با عربستان و متحدانش به روزهای پایانی خود نزدیک شد. توافقنامه پایانی چهل و چهارمین نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در شهر العلا عربستان، مسیر عادی‏‌سازی روابط را مشخص می‌‏کند، هرچند موانع و تردیدهای زیادی در زمینه بهبود روابط در کوتاه‌‏مدت وجود دارد. این نوشتار ضمن بررسی عوامل بحران، متغیرهای دخیل و موانع موجود، چشم‏‌انداز روابط را از نظرگاهی ایرانی بررسی می‏‌کند.

◄اتهامات پومپئو در مورد ایران و القاعده: نکته‏‌ها و هشدارها/ امین پرتو

در آخرین روزهای دولت دونالد ترامپ، در جریان یک کنفرانس خبری به منظور رونمایی از اسناد سابقاً طبقه‌‏بندی‏‌شده مربوط به ایران، مایک پومپئو وزیر خارجه آمریکا اقدام به واردساختن مجموعه‌‏ای از اتهامات علیه جمهوری اسلامی ایران نمود. بخشی از این اتهامات، مربوط به برنامه به اصطلاح تسلیحات شیمیایی ایران بود که چندان توجه سیاسی و رسانه‌‏ای برنیانگیخت؛ اما بخش دیگر و مهم‏ترین این کنفرانس، اتهاماتی بود که پومپئو در مورد تماس و همکاری ایران با سازمان القاعده عنوان کرد. تحلیل این اتهامات عنوان‏‌شده و نکته‌‏ها و هشدار موجود در آن موضوع نوشته حاضر است.

◄درس‌های راهبردی آشوب ششم ژانویه/ فرزاد پورسعید

هجوم هواداران دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالت متحده در قالب برخی جنبش‏‌های افراطی، به ساختمان کنگره، اشغال آن و برهم‌زدن مراسم شمارش آراء الکترال ایالت‌ها که برای تأیید آن در جریان بود، در روز ششم ژانویه ۲۰۲۱؛ رخدادی است که اهمیت قابل ‌توجهی برای درس‌آموزی راهبردی از منظر حکم‌رانی امنیتی دارد. نوشتار حاضر به بررسی و تبیین پنج درس راهبردی از این رویداد از منظر حکم‌رانی امنیتی می‌پردازد.

◄نگاه دیگران: جمهوری اسلامی ایران در سال‏نامه‌های آینده‌‏نگر اندیشکده‏‌های خارجی / امین پرتو

در طول یک ماه گذشته، به سبب هم‏زمانی با شروع سال جدید میلادی، نگاه اغلب اندیشکده‌‏های مرتبط با مسائل ایران، متمرکز بر روی پیش‏بینی و برآورد سال ۲۰۲۱ بود. آنچه در این میان کماکان مهم باقی ‏مانده، مسئله نوع مناسبات با آمریکا به خصوص با توجه به روی کار آمدن جو بایدن، انعکاس داخلی تحولات مرتبط با تحریم‌‏ها و مذاکرات هسته‌‏ای و انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ در ایران است.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۰۶

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۰۵ – دی‌ماه ۱۳۹۹

در شماره ۱۰۵ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

◄ درآمدی بر چالش‌های حکم‏رانی در جمهوری اسلامی ایران/ علی صالح‌نیا
جمهوری اسلامی ایران به ‌تازگی چهل‌سالگی خود را پشت سر گذاشته و به نظر می‌رسد این مسئله بهانه خوبی برای آسیب‌شناسی تجربه ۴۰ ساله حکم‏رانی در کشور باشد تا در گام دوم انقلاب اسلامی با شناخت بهتر چالش‌های حکم‏رانی، نسبت به بهبود آن اقدام شود.
اولین و مهم‌ترین چالشی که قبل از هر پژوهشی پیرامون حکم‏رانی نیازمند توجه است، پرداختن به مفهوم حکم‏رانی است، چراکه در سال‌های اخیر برای این مفهوم معانی مختلفی قصد شده که بعضاً با آنچه دانشمندان مدیریت دولتی و حکم‏رانی قصد می‌کنند، تفاوت دارد.
◄ رسانه ملی؛ اعتماد و کارآمدی/ سعید صادقی‌جقه
سازمان صداوسیما در سال‏های اخیر با دستیابی به درک بهتری از تغییرات اجتماعی و تغییر ذائقه و خواسته‏های مخاطب، تلاش جدی‏تری برای حفظ مخاطبان و افزایش ضریب تاثیرگذاری در جامعه به کار بسته است که نتیجه آن را می‏توان در تحول در محتوا و قالب بسیاری از تولیدات این سازمان مشاهده کرد. با این حال، سازمان صدا و سیما به خاطر محدودیت‏های قانونی، سیاستی، شرعی، رواج رسانه‏های رقیب در فضای مجازی و حوزه ماهواره و نیز برخی رویکردهای سلیقه‏ای با چالش‏های بسیاری نیز مواجه است.
◄ تنش در روابط قوا و لزوم وحدت مسئولین در شرایط جنگ اقتصادی/ سیدعلی مرندی
فهم منشأ اختلاف‏هاو تعارضات، خود نقشی بنیادین در حل آن‏ها دارد. ریشه همه تعارضات را نباید مبتنی بر منفعت‌طلبی شخصی، دعوای حزبی و عدم حسن‌نیت تفسیر کرد. همین مسئله زمینه گفتگو، درک متقابل و حل مخاصمات را فراهم می‌کند.
از طریق قانون‌گرایی و الزام به فرایند‌های قانونی می‌توان بخش اعظمی از مجادلات و اختلافات میان مسئولین را سامان داد. «قانون»، مرجع اساسی حل اختلافات در نظام سیاسی است و همه مسئولان از رهبری تا سران قوا و سایر مدیران باید به آن پایبند باشند.
◄ بخش جرائم امنیتی لایحه تعزیرات: نوآوری‌ها و بایسته‌ها/ حسن عالی‌پور
حساسیت و ظرافت جرم‏انگاری مرتبط با امنیت ملی از سه بعد مطرح می‌شود: مبنا، مصداق و پیامد. مبنای جرائم ضد امنیت ملی، قدرت سیاسی یا قدرت دولت است. در جرم‏انگاری رفتارهای ضد امنیت ملی، در گام نخست باید تراز میان مبانی جرم‏انگاری (اخلاق، مذهب، قدرت و مصلحت) سنجیده شود؛ چراکه رفتارهای ضد امنیت ملی عموماً بر محور دولت یا حکومت‌اند که جایگاه استواری در گزاره‌های اخلاقی و مذهبی ندارند.
◄ تقسیم استان سیستان و بلوچستان؛ الزامات و رویکردها/ حسن صدرانیا
استان سیستان و بلوچستان به رغم مزیت‎‏های جغرافیایی منحصر به فرد، جزو استان‏های کمترتوسعه‏یافته و محروم کشور به شمار می‏آید. در تقسیمات کشوری، استان سیستان و بلوچستان ۱۹ شهرستان، ۴۸ بخش، ۱۱۲ دهستان و ۳۷ شهر دارد. وسیع‏ترین شهرستان‌های استان، زاهدان است که به تنهایی نزدیک به ۱۷درصد مساحت استان را فرا گرفته و پرجمعیت ترین شهرستان‌های استان شهر زاهدان است که نزدیک به ۲۴/۲۴ درصد از کل جمعیت استان را به خود اختصاص داده است. تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) استان حدود ۳/۱۵ است.
◄ ترور شهید فخری‏‌زاده به مثابه شکست اطلاعاتی؛ سبب‏‌ها و بایسته‌‏ها/ فرزاد پورسعید
در چارچوب نظریه‌های عام و یکسان‌‌انگار شکست اطلاعاتی، می‌بایست ترور شهید فخری‌زاده را در قالب شکست در یک یا چند مرحله از مراحل مختلف چرخه اطلاعاتی فهم کرد. در این صورت، قاعدتاً دلیل عمده شکست، تبدیل‌نشدن هشدار و برآورد اطلاعاتی به اقدام مناسب حفاظتی و ضد اطلاعاتی بوده است که دلیل آن نیز قاعدتاً نبود ارتباط و انسجام مؤثر میان نهادهای ذی‌ربط است.
◄ عادی‎سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی منطقه و پیامد آن برای ورزش ایران/ سیدمسعود موسوی‌آشان
دامنه پروسه عادی‎سازی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای عربی منطقه، می‎تواند به عرصه ورزش نیز کشیده شود. در سایه پروژه عادی‎سازی، امکان بازگشت ورزش رژیم صهیونیستی به ذیل ورزش منطقه آسیا وجود دارد. چنین رخدادی پیامدهای عدیده‎ای برای ورزش و امنیت ملی کشورمان به همراه خواهد داشت.
◄ توافق قره‌‏باغ و منافع بازیگران ذی‏‌نفع/ مهدی شاپوری
معنای توافق قره‏باغ این است که روسیه هنوز بازیگر اصلی در منطقه‏ای است که آن را «خارج نزدیک» خود می‏داند و توان کنترل و مدیریت چالش‏ها و تنش‏ها در این منطقه را دارد. بر اساس توافق صورت‏گرفته، نیروهای روسی در منطقه تماس میان آذربایجان و ارمنستان در قره‏باغ و کریدور لاچین مستقر خواهند شد و حضور آن‏ها هر پنج سال یکبار به‏صورت خودکار تمدید خواهد شد؛ مگر اینکه یکی از کشورهای طرف توافق قصد خود را برای انقضای این بند قبل از پایان پنج سال اعلام کند. همچنین در بند ۹ توافق مذکور، کنترل ارتباطات حمل و نقلی بین آذربایجان و نخجوان از طریق خاک ارمنستان به سرویس امنیت فدرال روسیه داده شده است.
◄ شعرخوانی اردوغان در رژه پیروزی باکو؛ تأملی بر ملاحظات و منافع ملی ایران/ ولی کوزه‌گر کالجی
در رابطه با شعرخوانی اردوغان در رژه پیروزی باکو در ۲۰ آذر ۱۳۹۹ با این مضمون که «ارس را جدا کردند و آن را با میله‏‏های آهنی و سنگ پر کردند/ من از تو جدا نمی‏شد، ما را به زور جدا کردند»، نکات و ملاحظات زیر شایان توجه است.
۱- اشاره اردوغان به نام سه رودخانه «تَرتَر»، «کؤندَلَن» و «ارس» در متن سخنرانی و شعر؛ ۲- شناخت کمتر جامعه ایرانی و آذری از ترانه‌ «آراز آراز، خان آراز» که نخستین بار بعد از غرق‏شدن صمد بهرنگی در دهه ۱۳۴۰ شمسی در رودخانه ارس توسط عاشیق‌های آذربایجانِ ایران سروده شده است؛ ۳- علاقه شخصی اردوغان به شعر و شعرخوانی اعم از اشعار فارسی، آذری و ترکی استانبولی که از منظر روان‏شناسی سیاسی و احتمال تکرار آن در آینده بسیار حائز اهمیت است؛
◄ گفتگوهای منطقه‌ای؛ الزامات، فرصت‏‌ها و راهبردهای جمهوری اسلامی ایران/ وحیده احمدی
توافق بی‏سابقه لغو صدور ویزا میان اماراتی و رژیم صهیونیستی، سفر قریب ‏الوقوع نخست‏وزیر رژیم صهیونیستی به امارات و بحرین با دعوت رسمی همتای بحرینی، چشم‏انداز وسوسه‏کننده افزایش حجم تجارت خارجی بین این رژیم و کشورهای حاشیه خلیج فارس، تفاهم‏نامه ورزشی اخیر بین این رژیم و اماراتی‏ها، ورود بی‏سابقه زیردریایی این رژیم به آب‏های خلیج فارس و… نشان از آن دارد که این رژیم بلاخره به هدف استراتژیک خود یعنی حضور در فضای حیاتی ایران دست یافته است.
◄راهبرد اروپا در قبال ایران در دوره بایدن/ یاسر نورعلی‌وند
با روی کارآمدن جو بایدن و استقبال وی از همکاری و اتحاد فراآتلانتیک در امور جهانی به ویژه مسئله ایران، یکبار دیگر اروپایی‌ها از حاشیه به متن آمده و از نقشی کانونی و ایجابی در موضوع ایران برخوردار خواهند شد.
نقش محوری اروپایی‌ها در انعقاد برجام در سال ۲۰۱۵ و حفظ این توافق پس از خروج ترامپ از آن، تمایل شدید دولت بایدن به احیای اتحاد فراآتلانتیک در برخورد با امور جهانی از جمله مسئله ایران، چالش‌های بسیار زیاد ایالات متحده در داخل، تمایل این کشور به کاهش نقش خود در خاورمیانه و واسپاری مدیریت امور این منطقه به متحدان خود و تمرکز بیشتر بر شرق دور، از جمله عواملی هستند که موجب افزایش نقش و اهمیت اروپایی‌ها در دوره جدید خواهند شد.
◄سیاست خارجی دولت بایدن با توجه به کارگزاران آن/محمود یزدان‌فام
در شکل‌گیری سیاست خارجی آمریکا شاخه اجرایی (دولت) نقش اساسی دارد. در دولت نیز جدا از رئیس جمهور که رئیس دولت و مسئولیت رهبری آمریکا در داخل و خارج را بر عهده دارد، معاون رئیس جمهور، وزیر خارجه، مشاور امنیت ملی، وزیر دفاع، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی و وزیر خزانه‎داری نقش مهمی در شکل‌دادن به سیاست خارجی آمریکا ایفا می‎کنند.
◄ انتخابات ریاست جمهوری سال آینده، ترور شهید فخری‏زاده و وضعیت حقوق بشر/ امین پرتو
انتخابات سال آینده ریاست جمهوری در کنار تحلیل پیامدهای ترور شهید فخری‏زاده و نیز وضعیت حقوق بشر در ایران، موضوعات مورد توجه اندیشکده‏های خارجی در رابطه با وضعیت داخلی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در ماه گذشته بوده است.

خرید مستقیم ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی شماره ۱۰۵ با تخفیف ویژه