معرفی کتاب تاریخ نگاری و امنیت ملی

آئین رونمایی از کتاب «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی» در نخستین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلام

نخستین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به همت مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران(مهتاب) و با حضور پژوهشگران، محققان و فعالان عرصه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نخستین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به همت مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران(مهتاب) در محل تالار قلم کتابخانه ملّی ایران برگزار شد.

حجت‌الاسلام سعید فخرزاده در ابتدای این همایش گفت: مهرماه سال ۱۴۰۱ شورای فرهنگ عمومی کشور با درخواست نام‌گذاری روز ۲۵ دی‌ماه به نام روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی موافقت کرد. در مدت کوتاهی کمیته‌ای برای برنامه‌ریزی و برگزاری همایش و تقدیر از فعالان حوزه تاریخ‌نگاری ایجاد شد.

دبیر مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران (مهتاب) ابراز امیدواری کرد: مجمع مهتاب در سال‌های آتی، برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای ارتقاء تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی داشته باشد.

در ادامه علیرضا مختارپور در سخنانی با تاکید بر اهمیت جایگاه تاریخ در زندگی بشر اظهار داشت: به هر معنا که تاریخ را در نظر بگیریم، چه از نظر عام و چه از منظر سبک‌شناسی و فلسفه تاریخ، یکی از مهمترین معارف بشری، تاریخ است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران افزود: اگر در رمان یا مجموعه شعر یا متن ادبی و سیاسی در مورد دوره‌ای از تاریخ مطلبی بیان می‌شود، وظیفه بررسی صحت آن با تاریخ‌نگاران است. در گذشته بدبینی نسبت به تاریخ و تاریخ‌نگاری وجود داشته است؛ چرا که دقت و همت زیادی توسط تاریخ‌نگاران صورت نگرفته و حتی در ابیات شاعران ادوار مختلف با کنایه درباره تاریخ و تاریخ‌نویسی صحبت شده است. در ادوار مختلف تاریخی نیز گاهی تاریخ توسط افراد وابسته به صاحبان قدرت و ثروت نگاشته شده است.

در ادامه این مراسم از دو کتاب «آشنایی با مراکز اسنادی، پژوهشی و تولیدی تاریخ انقلاب اسلامی ایران» و «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی» رونمایی و از تعدادی از تاریخ‌نگاران پیشکسوت انقلاب اسلامی تجلیل شد.

لینک خبر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۲۹ - دی ۱۴۰۱

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۲۹ – دی ۱۴۰۱

در شماره ۱۲۹ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

◄ الزامات مواجهه نظام با جامعهٔ ایران پسااعتراضات / گروه مطالعات ایران
اعتراضات تابستان و پاییز ۱۴۰۱ که در بستری از کاستی‏‌های زمینه‌‏ای و عملکردی رخ دادند، هزینه‏‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی بر نظام سیاسی و مردم وارد ساخته است. گستردگی و عمق آسیب‏‌ها و هزینه‌‏های مذکور، ضروری می‌‏سازد که مجموعه نظام برای جامعه پس از اعتراضات برنامه‌‏ای واقع‌‏بینانه و دقیق تدوین نموده و بلافاصله پس از بازگشت آرامش به جامعه، گام‌‏های اجرایی آن را آغاز نماید. نوشتار پیش رو، برخی از الزامات مواجهه و مدیریت جامعه پس از اعتراضات را مورد تأمل قرار داده است.
◄ اعتراضات و سرمایه اجتماعی در ایران/
سعید صادقی جقه
طبق یافته‌‏های اغلب پیمایش‌‏ها، پژوهش‌‏ها و تحلیل‏‌ها مؤلفه‌‏های مختلف سرمایه اجتماعی در ایران وضعیت مناسبی نداشته و در روندی کاهشی قرار دارد. در این یافته‏‌ها به موارد متعددی از تضعیف اعتماد نهادی و عمومی، ضعف شبکه‏‌های ارتباطی، عدول از ارزش‌‏ها و هنجارها در حوزه‌‏ها و سطوح مختلف زندگی اجتماعی، ضعف مشارکت عمومی و… اشاره شده است. در چنین شرایطی، اعتراضات ۱۴۰۱، پیامدهایی تأمل برای سرمایه اجتماعی ایرانیان به‌‏همراه داشته است. در برآورد پیش رو، آن دسته از تحولات سرمایه اجتماعی که با اعتراضات ۱۴۰۱ گره خورده، از آن ناشی شده، و یا در آن بازتاب یافته‌‏اند بررسی شده و توصیه‏‌هایی راهبردی برای تقویت سرمایه اجتماعی در کشور ارائه شده است.
◄ الزامات کنشگری و حکمرانی حزبی پس از نا‌آرامی‌های اخیر/ سید علی مرندی
این نوشتار به دنبال آن است که پس از ناآرامی‌های اخیر به وضعیت‌سنجی اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان به عنوان مهم‌ترین کنشگران حزبی بپردازد و همچنین وضعیت حکمرانی حزبی را بررسی کند. سپس به آسیب‌شناسی کنشگران و حکمرانی حزبی پرداخته و در نهایت بایسته‌هایی را به حکمرانان و کنشگران حزبی گوشزد کند.
◄ مسئله‌‏شناسی امنیت نرم در جامعه ایرانی /
گروه مطالعات ایران
مسئله‌‏شناسی، در حوزه کشورداری، به منزله نخستین مرحله سیاست‏‌گذاری یا خط‏‌مشی‏‌گذاری به شمار می‏‌آید. در مقاله حاضر، علاوه بر شناسایی مسائل امنیت نرم جمهوری اسلامی، به اولویت‌‏بندی آن‏ها نیز خواهیم پرداخت.
◄ الزامات قضائی مدیریت ناآرامی‌ها/
پیمان حسنی
قوه قضائیه به عنوان یکی از سه قوه اصلی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران، وظیفه پشتیبانی از حقوق فردی و اجتماعی و نیز تحقق بخشیدن به عدالت را بر عهده دارد. به حسب جایگاه و اهمیت ویژه این قوه در نزد قانون‌گذار، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران فصل یازدهم خود را به تبیین وظایف و مسئولیت‌های این قوه اختصاص داده است. در این نوشتار، ضمن پرداختن به وظایف قوه قضائیه در قانون اساسی، به الزامات قضائی مدیریت ناآرامی‌ها پرداخته شده و پیشنهاد‌هایی در این راستا ارائه می‌شود.
◄ بررسی بسترهای حقوقی فساد اداری و نارضایتی عمومی/
زینب عبدالله‌خانی
فساد اداری تأثیر جبران‌‌ناپذیری بر نارضایتی عمومی دارد. نارضایتی عمومی پشتوانه‌‌ی مشروعیت هرگونه ناآرامی است و مانند چک سفید امضا بر حق بودن هرگونه جنبشی را تضمین می‌‌کند. در این نوشتار آن دسته از بسترهای شکل‌‌گیری فسادهای اداری بررسی می‌‌شود که بدون منجر شدن به فساد، بر نارضایتی‌‌های عمومی تأثیر می‌‌گذارند.
◄ آسیب‌شناسی حکمرانی امنیتی در حوزۀ ورزش در جمهوری اسلامی ایران/
مسعود موسوی
نظر به اثرات مختلفی که ورزش می‌‏تواند از منظر ایجابی و سلبی بر امنیت ملی کشور داشته باشد، در مقاله حاضر به مهم‌‏ترین مسائل مبتلابه ورزش کشور طی ماه‌های اخیر می‌‏پردازیم. در این راستا، موضوعاتی چون ارتباط سیاست و ورزش، نقش بخش ورزش کشور در ناآرامی‏‌های اخیر و پیامدهای آن مورد بررسی قرار می‏‌گیرد.
◄ جنگ شناختی و اصول راهنمای آن در عصر اطلاعات/
فرزاد پورسعید
بر سر این انگاره که اطلاعات نام عصری است که ما در آن زندگی می‌کنیم، توافقی همگانی وجود دارد. در این مقاله، با تشریح ویژگی‌های عصر اطلاعات به عنوان بستر شکل‌گیری جنگ شناختی که امکان فراتررفتن و ارتقای جنگ روانی را فراهم کرده، به تبیین جنگ شناختی و اصول راهنمای آن در عصر اطلاعات می‌پردازیم.
◄ مسائل امنیتی مشترک جمهوری اسلامی ایران و کردستان عراق/
گروه مطالعات بین‌الملل
در یک سال اخیر میان جمهوری اسلامی ایران و منطقه اقلیم کردستان عراق، تشنج سیاسی و امنیتی چشم‌گیری وجود داشته است. این منطقه به سبب اینکه محل استقرار چند گروه مسلح کُرد ایرانی مخالف نظام است، محل دغدغه امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران بوده است. به جز آن، نگرانی از تحرکات و اقدامات رژیم صهیونیستی در این منطقه، بدل شدن آن به عنوان پُلی جهت اقدامات ضد نظام، مواضع مقامات اقلیم به خصوص حزب دموکرات بارزانی و مسائل داخلی عراق و روابط حزب دموکرات با اتحادیه میهنی کردستان عراق که با ایران رابطه نزدیک‌تری دارد را هم باید به مجموعه این نگرانی‏ها اضافه کرد. هر اقدامی برای اتخاذ تصمیمات سیاسی، امنیتی و نظامی در رابطه با کردستان عراق باید با شناختی کامل از مسائل مشترک امنیتی این منطقه از این جهت صورت گیرد که عملاً دولت مرکزی عراق، حرف اول و آخر را در اقلیم نمی‏زند. ماهیت ساختار حکومت در عراق، نه فدرال که عملاً به شکل کنفدرال است و با توجه به سیاست خاص قدرت‌های بزرگ، این ماهیت کنفدرال و استقلال قابل‌توجه اقلیم تا مدت‌زمان نامشخصی در آینده همچنان باقی خواهد ماند.
◄ امنیتی‌سازی جمهوری اسلامی ایران در جامعۀ بین‌المللی: اهداف و سازوکارها/
محمود یزدان‌فام
بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای، متهم شدن ایران به ارسال سلاح به روسیه در جنگ اوکراین، تداوم ناآرامی‌ها در داخل و راهپیمایی‌ها در خارج کشور به همراه تشکیل کمیته حقیقت‌یاب در شورای حقوق بشر سازمان ملل و اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل رویدادهای مهمی هستند که نشان‌دهنده آغاز روند جدیدی است که از آن با عنوان امنیتی‎سازی یاد می‌شود. در این نوشته ضمن طرح مفهوم امنیتی‎سازی، سازوکارهای آن طرح و توصیه‌هایی برای خنثی‌سازی آن ارائه می‌شود.
◄ مواضع تروئیکای اروپایی در قبال تحولات داخلی ایران: دلایل و پیامدها/
علیرضا ثمودی
در این یادداشت ضمن اشاره به مواضع تروئیکای اروپایی در قبال تحولات داخلی ایران و مقایسه آن با مواضع آن در تحولات سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۸، دلایل تغییر رویکرد اروپا و تندتر شدن مواضع تروئیکای اروپایی بررسی می‌شود.
◄ سیاست «نگاه به شرق» در پرتو تحولات اخیر در روابط ایران با چین و روسیه/
مهدی شاپوری
«نگاه به شرق» یکی از ایده‏‌های مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است که اغلب به‏عنوان جایگزینی برای غرب یا اهرمی در برابر غرب مطرح بوده است. در سال‏های اخیر و با توجه به شکل‏‌گیری و تشدید چالش‏ها و تنش‌‏هایی میان غرب با روسیه و چین از یک سو و جمهوری اسلامی ایران و غرب از سوی دیگر، بیش از گذشته به ایدۀ نگاه به شرق توجه شده و حتی تلاش شده است تا به نوعی استراتژی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود. با این حال، به نظر می‏‌رسد «نگاه به شرق» نتوانسته انتظارات طرفداران آن و منافع ملی ایران را تأمین کند. تحولات غیرمنتظره سفر رئیس‌جمهوری چین به عربستان و اعلام همراهی چین با بسیاری از دیدگاه‏‌های کشورهای عربی به‏‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی در مسائل منطقه‏‌ای و در رابطه با ایران، تلنگری برای هشیارشدن نسبت به کاستی‌‏های سیاست «نگاه به شرق» است. این نوشتار بر آن است که سیاست «نگاه به شرق» در شرایطی منافع ملی ایران را تأمین خواهد کرد که با «تعامل و تنش‌‏زدایی با غرب» همراه باشد. در غیر این‏صورت، هزینه‌‏های پیگیری «نگاه به شرق» زیاد و منافع آن کم خواهد بود.
◄ نگاه دیگران: تحولات سیاسی- امنیتی ایران از دید اندیشکده‌های خارجی/
همت ایمانی
تحولات داخلی ایران طی چند ماه گذشته از مهم‌ترین مسائل مورد توجه دولت‌ها، رسانه‌ها و افکار عمومی جهانی بوده است. در این نوشتار نگاه پنج اندیشکده‌ سرشناس خارجی به تحولات سیاسی-امنیتی ماه‌های اخیر ایران به ویژه اعتراضات تابستان و پاییز ۱۴۰۱ بررسی می‌شود و سپس پیشنهادهایی به نهادهای تصمیم‌گیر در سیاست داخلی و خارجی ایران ارائه می‌گردد.

امنیت انرژی

امنیت انرژی

تمدن کنونی بشری به‌شدت به منابع و خدمات انرژی وابسته است و امنیت انرژی مقوله‌ای است که نزد دولت‌ها، جوامع و افراد از ارزش بسزایی برخوردار است. امروزه سیاره زمین با چالش‌های ناشی از وابستگی فزاینده به سوخت‌های فسیلی مواجه است.از سوی دیگر بسیاری از کشورهای غنی از انرژی‌های فسیلی ازجمله در خاورمیانه و شمال آفریقا، از بی‌ثباتی و درگیری رنج می‌برند. آن‌ها از تبدیل منابع انرژی به ثروت به‌منظور توسعه اقتصادی ناتوان هستند. ظهور کنشگران جدیدی همچون جمهوری خلق چین ژئوپلیتیک امنیت انرژی را دستخوش دگرگونی کرده است. این مباحث، امنیت انرژی را به یکی از چالش‌های مهم قرن ۲۱ بدل کرده است. کتاب حاضر امنیت انرژی را به‌عنوان یک ارزش که به‌طور مداوم در مناقشه با دیگر ارزش‌های اصلی همچون رفاه اقتصادی و پایداری قرار گرفته، بررسی می‌کند و به‌دنبال ارائه روایتی جامع از امنیت انرژی در جهان معاصر است.

نویسنده کتاب، رولاند دانروتر پژوهشگر روابط بین‌الملل و استاد و معاون دانشگاه وست مینستر از سال ۲۰۱۶ است. از او چهار کتاب با عناوین «امنیت بین‌المللی: دستورکار معاصر»، «منابع جهانی: درگیری و همکاری»، «چین، نفت و سیاست جهان» و «روسیه و اسلام: دولت، جامعه و رادیکالیسم» منتشر شده است. مترجمان کتاب، احسان یاری دانش‌آموخته دکترای تخصصی جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک از دانشگاه تهران و دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز است. از آثار ترجمه‌ای وی می‌توان به کتاب‌های «سیاست بین‌المللی خلیج فارس» و «جغرافیای فرهنگی: فرهنگی انتقادی از مفاهیم کلیدی» اشاره کرد. حسین علی‌پور دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای گرایش مطالعات خاورمیانه از دانشگاه شیراز است.

نویسنده: رولاند دانروتر
مترجمان: احسان یاری- حسین علی‌پور
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۹۹۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۸-۲۷-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸

امنیت انرژی
امنیت انرژی

کنترل تسلیحات در سیاست خارجی آمریکا

کنترل تسلیحات در سیاست خارجی آمریکا

سیاست کنترل تسلیحات آمریکا پس از ۱۱سپتامبر در دولت‌های بوش، اوباما و ترامپ شاهد تداوم در بعضی زمینه‌ها و تغییرات گوناگون در برخی زمینه‌های دیگر بود. ویژگی مشترک سیاست خارجی آمریکا بر محور سیاست کنترل تسلیحات در دوره زمانی ۲۰۲۰-۲۰۰۱ تداوم پایبندی به سیاست کنترل تسلیحات و ادامه مساعی معطوف به «تطبیق و هماهنگ‌سازی» این سیاست با ویژگی‌های جدید نظام بین‌الملل است. سیاست کنترل تسلیحات در دوره بوش در قالب «راهبرد فراموازنه‌گرایی و سیاست فراکنترل تسلیحات»، در دوره اوباما در قالب «راهبرد موازنه برون بوم و سیاست کنترل تسلیحات برون بوم» و در دوره ترامپ در قالب «راهبرد ناموازنه و سیاست ناکنترل تسلیحات» قابل بررسی است. هرکدام از این راهبردها آثار و پیامدهای درخور توجهی بر سایر بازیگران نظام بین‌الملل و امنیت بین‌المللی داشتند که مطالعه آن‌ها برای درک سیاست بین‌المللی بسیار مفید است.

نویسنده کتاب، فرهاد وکیلی دانش‌آموخته دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه علامه طباطبایی است. امنیت بین‌الملل و به‌ویژه کنترل تسلیحات حوزه مورد علاقه ایشان می‌باشد. از آثار منتشرشدهٔ ایشان در این زمینه می‌توان به مقالات زیر اشاره کرد: • رژیم تحریم‌های بین‌المللی: بنیان‌ها، فرایندهای تصمیم‌ساز، نهادهای مجری و سنجش کارایی؛ • رژیم چندجانبه تحریم: واکاوی سازوکار تحریم‌های اعمالی علیه روسیه؛ • رویکرد مقایسه‌ای به سیاست کنترل تسلیحات آمریکا (۲۰۲۰-۲۰۰۱).

نویسنده: فرهاد وکیلی
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۱،۳۵۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۱-۲۶-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸

امنیت سوژه مبنا

امنیت سوژه مبنا

امنیت سوژه‌مبنا نظریه‌ای جدید از امنیت است که برای نخستین‌بار در حوزهٔ مطالعات امنیت طرح و ارائه می‌شود و نه فقط از حیث محتوا و صورت‌بندی نظری که از حیث رهیافت و روش نیز تلاشی نوین به شمار می‌رود. بر پایهٔ این نظریه امنیت سوژه‌مبنا به معنی: «امنیتی‌سازی ظرفیت سوژگی انسانی و کنشگری اجتماعی به‌نحوی است که تحقق بُعد وجودی فرد به غایت امر امنیتی بدل شود و تضمین پیش‌شرط‌های نهادی به‌منظور توسعه و تعمیق سوژگی تعیین‌کنندهٔ ماهیت و عملکرد سازوبرگ‌های امنیتی باشد». نظریه‌های کلاسیک امنیت دولت را هم‌زمان کارفرما و کارگزار امنیت می‌دانند، اما در نظریهٔ امنیت سوژه‌مبنا دولت به مقام کارگزاری امنیت محدود می‌شود و به‌جای وضع خودمختارانه یا خودسرانهٔ سیاست‌های امنیتی به راهبردهای از پیش موجود عمل می‌کند. در این رهیافت امنیتی پاسداری از حقوق فرد به‌منظور تحقق ظرفیت‌های وجودی و کنشگری خلاق به متن مفهوم امنیت وارد می‌شود. در این نظریهٔ تضییع حقوق بنیادین بشری و تحدید آزادی‌های اساسی فرد زیربنایی‌ترین تهدیدهای امنیتی به شمار می‌آیند.

نویسنده کتاب، سلمان صادقی‌زاده دانش‌آموختهٔ دکترای جامعه‌شناسی سیاسی از دانشگاه تهران و استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی استسش. تاکنون ترجمه‌های زیر به قلم ایشان انتشار یافته است: – پارادایم جدید؛ – برابری و تفاوت: آیا می‌توانیم با هم زندگی کنیم؛ – دموکراسی چیست؟؛ – بازگشت کنشگر: نظریهٔ اجتماعی در جامعهٔ پساصنعتی؛ – جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی.

نویسنده: سلمان صادقی‌زاده
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۷۰۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۴-۲۵-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸

اصول کشورداری (مدیریت سیاسی فضای ملی)

اصول کشورداری (مدیریت سیاسی فضای ملی)

جغرافیای سیاسی در جایگاه علم کشورداری به‌دنبال برآوردن نیازهای زندگی شرافتمندانه شهروندان و مصالح آحاد ملت، فارغ از شناسه‌ها و ویژگی‌های فرهنگی-زیستی، ساختار اجتماعی، فضا و زیست‌بوِم جغرافیایی آن‌ها و کارآمدسازی نظام سیاسی است. از دید جغرافیای سیاسی، حق حکمرانی حاکمان و بازیگران سیاسی به‌عنوان پدیده‌ای وکالتی از سوی شهروندان و ملت، تنها زمانی رسمیت و مشروعیت دارد که این اهداف تأمین شوند. این کتاب کوششی برای پاسخ به نگرانی‌ها و نیازهای ملی و دانشگاهی در این زمینه است. هرچند بخش اعظم کتاب دربارهٔ جستارهای بنیادی است، اما درون‌مایهٔ برخی از فصول کتاب بر پایه چالش‌های حوزه کشورداری و طرح پیشنهاد و رهنمود برای راه‌کاریابی تنگناهای مدیریت سیاسی فضای ملی در ایران تدوین شده است.

نویسندگان کتاب، محمدرضا حافظ‌نیا استادتمام جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس هستند که تاکنون ۳۰ جلد کتاب در حوزه جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک در حوزه‌های بنیادی و کاربردی در زمینه‌های ژئوپلیتیک انسان‌گرا، فلسفه جغرافیایی شهروندی و حکومت، مدیریت و آمایش سیاسی فضا، ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی جهانی و منطقه‌‏ای به چاپ رسانده‌اند. مراد کاویانی‌راد دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی هستند که تاکنون ۱۳جلد کتاب در حوزه جغرافیای سیاسی (ژئوپلیتیک) در حوزه‌های بنیادی و کاربردی در زمینه‌های ناحیه‎‌گرایی، فلسفه جغرافیای سیاسی، جغرافیای انتخابات، امنیت زیست‏‌محیطی و هیدروپلیتیک منتشر کرده‌‏اند.

نویسندگان: محمدرضا حافظ‌نیا- مراد کاویانی
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۱،۱۵۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۷-۲۴-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸

تقابل و نظم؛ سیاست امنیتی آمریکا و روسیه در قفقاز جنوبی

تقابل و نظم؛ سیاست امنیتی آمریکا و روسیه در قفقاز جنوبی

پویایی تحولات و روندها ویژگی اصلی مناطق مختلف جهان است که ماهیت کنشگری و اهداف بازیگران را در سطوح مختلف متأثر می‌‏سازد و گاه در یک رابطه ساخت‏‌یابی روندها و تحولات منطقه‏‌ای از ماهیت متغیر اهداف، رقابت‌‏ها و تعارض منافع بازیگران به‌‏ویژه قدرت‌‏های بزرگ متأثر می‌‏شود. منطقۀ قفقاز جنوبی در سه دهه گذشته آبستن تحولات و رخدادهای مختلف بوده است که نظم منطقه‌‏ای را دچار تحول کرده است، به‌‏گونه‏‌ای که جنگ دوم قره‌‏باغ به‏‌عنوان نقطه‌‏عطفی در تاریخ تحولات این منطقه، تمام روندها را در قفقاز جنوبی در سطوح مختلف دوجانبه، منطقه‏‌ای، میان‏‌منطقه‏‌ای و فرامنطقه‌‏ای متأثر ساخته است. پژوهش حاضر کوشش کرده است ضمن بررسی متغیرهای مختلف نظم منطقه‏‌ای جدید، به عوامل شکل‌‏دهندۀ اهداف امنیتی روسیه و آمریکا بپردازد و سناریوهای احتمالی از تحولات منطقه را در سال‏‌های آتی ارائه دهد. کتاب حاضر از جهت‏‌های مختلف، مانند فهم نظم منطقه‏‌ای، ماهیت اهداف و عوامل شکل‌‏دهندۀ منافع امنیتی روسیه و آمریکا و تبیین روندهای جدید در منطقه از نظر سیاست‏‌گذاری مطلوب در مسیر تأمین منافع ملی ایران اهمیت دارد.

نویسنده کتاب، قاسم اصولی اودلو دانش‌‏آموخته دکتری روابط بین‌‏الملل از دانشگاه تربیت مدرس و همکار علمی دانشگاه علامه طباطبایی است. حوزه‌‏های پژوهشی مورد علاقه ایشان روابط خارجی، سیاست خارجی و حوزه اوراسیاست. کتاب «راهبردهای تأمین امنیت اقتصادی ایران در اوراسیای مرکزی» از ایشان است.

نویسنده: قاسم اصولی اودلو
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۱،۳۰۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۶-۲۱-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی - شماره ۱۲۸ - آذر ۱۴۰۱

ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی – شماره ۱۲۸ – آذر ۱۴۰۱

در شماره ۱۲۸ ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی می‌خوانید:

◄چهارچوبی روش‌شناختی برای بررسی ناآرامی‌های سیاسی ایران/ محمود یزدان‌فام
جامعه ایران بیش از یک ماه است درگیر ناآرامی‌های سیاسی گسترده است. چرایی شکل‌گیری این ناآرامی‌ها، روند تحولات و آینده آن برای همه کنش‌گران اهمیت زیادی دارد و آن‌ها به دنبال شناخت دقیق این پدیده هستند. این گزارش تلاش دارد چهارچوبی برای بررسی و شناخت این پدیده ارائه دهد.
◄تأملی مفهومی بر ناآرامی‌‏های شهریور تا آبان ۱۴۰۱/ مجتبی قلی‏‌پور
مفهوم‌‏پردازی پدیده‏‌های اجتماعی و سیاسی فقط اهمیت نظری و علمی ندارد، بلکه لازمۀ شناخت راهبردی دقیق و مواجهۀ کارآمد و عالمانۀ دستگاه سیاست‏‌گذاری و تصمیم‏‌گیری کشورها با این پدیده‏‌هاست. در این نوشتار، ابتدا به ضعف در مفهوم‌‏پردازی پدیده‏‌ها و رویدادهای اجتماعی و سیاسی که عامل زنجیره‏ای از نادرستی‏‌های شناختی و سوءمحاسبات راهبردی است اشاره و سپس تلاش می‏‌کنیم مفاهیم رقیب برای توصیف ناآرامی‏‌های اخیر کشور را ارزیابی و مفهوم یا مفاهیم دقیق‌‏تر از نظر علمی را پیشنهاد کنیم.
◄علل غافل‏‌گیری نظام‏‏‌های سیاسی در برابر جنبش‌‏های ناگهانی/ فرزاد پورسعید
چرا سامانه‌‏های شناختی نظام‌‏های سیاسی اغلب در برابر وقوع جنبش‏‌های ناگهانی غافل‏‌گیر می‌‏شوند؟ در این مقاله به این پرسش از منظر جامعه‏‌شناسی شناخت پاسخ می‌‏دهیم. اهمیت و ضرورت این مطالعه، به نیازی‏ بازمی‏‌گردد که نظام‌های سیاسی به پیش‌آگاهی‏‌ها و هشدارهای به‌موقع در خصوص بی‌ثباتی‌های محتمل ‌الوقوع و همچنین شناخت‌ها و ارزیابی‌‏های معتبر و دقیق از ماهیت و علل و عوامل بروز رخدادهای بی‌ثبات‌کننده دارند تا بتوانند در مواجهه با این رویدادها و یا پیش‌بینی و پیش‌گیری از آن‌ها اثربخش باشند و از تراکم، توالی و تقاطع بی‌ثباتی‌ها که می‌تواند به فروپاشی نظم مستقر منجر شود، جلوگیری کنند.
◄تحلیل جامعه‌شناختی ناآرامی‌های شهریور و مهر ۱۴۰۱/ سلمان صادقی‌زاده
ناآرامی‌های شهریور و مهر ۱۴۰۱ با آثار و پیامدهای ناخوشایند بسیاری همراه بود و از جهات مختلف به جامعۀ ایرانی صدماتی وارد کرد. اما این پدیده روی دیگری نیز داشت؛ فرا و ورای همۀ پیامدهای اجتماعی منفی و سلبی رویدادهای اخیر، می‌توان پیامدهای اجتماعی مثبت و ایجابی مهمی را نیز برشمرد. پیامدهایی که با التیام‌بخشی به سه ابرشکاف اجتماعی جامعۀ ایرانی، یعنی شکاف نسلی، شکاف قومی و شکاف جنسیتی، به افزایش سرمایه‌های اجتماعی انجامید و از این طریق توان اجتماعی را افزایش داد.
افزایش توان اجتماعی جامعۀ ایرانی با نوعی دگرگونی یا دگردیسی در صورت‌بندی نظام اجتماعی ایران معاصر همراه بوده است. نوشتار حاضر بر آن است که سیاست‌گذاری اجتماعی از این تحول اجتماعی عقب مانده است و با اتخاذ سیاست‌های نامتناسب فرصت لازم برای به روز رسانی سیاست‌ها در این مقطع زمانی را از دست داده است. بنابراین، در بخش نتیجه گیری و ارائه توصیه‌های راهبردی، نکات لازم در جهت اصلاح وضعیت یادشده بیان خواهد شد.
◄تحلیل و واکاوی سویه‌‏ها و ابعاد وقایع اعتراضیِ شهریور و مهر ۱۴۰۱ از منظر فضای مجازی و رسانه‏‌ای/ مؤسسه فرهیختگان قائم
در این نوشتار، با بهره‏‌مندی از نظرات صاحب‏‌نظران، فعالان و مدیران حوزه‌‏های رسانه، فضای مجازی و شبکه‌‏های اجتماعی، بر سویه‏‌ها و ابعادی خاص از وجوه رسانه‏‌ای و مجازی ناآرامی‏‌های اخیر، پرتو افکنده شده و علاوه بر تحلیل و آسیب‏‌شناسی وجوه مختلف این وقایع از منظر رسانه و فضای مجازی، راهبردها و راه‏کار‏هایی چند نیز پیشنهاد شده است.
◄واکاوی پویش اعتراضی ۱۴۰۱ از منظر جامعه‌‏شناسی و اقتصاد سیاسی/ علیرضا رحیمی
بررسی علمی و بی‏طرفانه ناآرامی‌‏های کنونی در ایران ضرورتی راهبردی برای امنیت ملی است. اگرچه داده‏‌های در دسترس کنونی برای یک واکاوی دانش‏‌پایه از رخ‏دادهای امروز بسنده نیست ولی می‌‏‏توان برپایه شناخت از روندهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیشین و شناسایی سوگیری این روندها، خوانشی آغازین از این رویدادها را ارائه کرد. گزارش زیر تلاش می‌‏کند با رویکردی جامعه‏‌شناختی (جامعه‏‌شناسی سیاسی) که به ابزارهای تحلیلی اقتصاد سیاسی آمیخته و به‏ میانجی نگرشی کلان و طبقاتی، به ریشه‏‌های ناآرامی‏‌های کنونی بپردازد و در پرتو آن، زمینه‌‏ها، بن‏‌مایه‏‌های نیروافزا و ویژگی‏‌های این روند اعتراضی را به نگرش درآورد.
◄جایگاه زنان در ناآرامی‌‏های اجتماعی اخیر/ وحیده احمدی
در ناآرامی‌‏ها و کنش‏‌های اعتراضی که از شهریور ۱۴۰۱ در پی مرگ دختر جوانی در گشت ارشاد روی داد، زنان به صورت بی‏سابقه‌‏ای کنش‏‌گر میدان بودند. آیا باید این کنش‌‏های اعتراضی را بخشی از جنبش فمینیستی زنان در راستای احقاق حقوق خود دانست؟ چرا زنان در این حد گسترده در این ناآرامی‏‌ها مشارکت کردند؟ زنان در جمهوری اسلامی چگونه به سوژه‏‌های سیاسی معترض و گاه ساختارشکن تبدیل شده‌‏اند؟ این گزارش با نگاهی راهبردی و آسیب‏‌شناسانه تلاش خواهد کرد به این پرسش‏‌ها پاسخ دهد.
◄مسئله قومیت و تجزیه‌طلبی در ناآرامی‌های شهریور-مهر ۱۴۰۱/ نوید کلهرودی
پس از فوت مهسا امینی در اواخر تابستان شاهد اعتراضات ادامه‌دار اما پراکنده و فاقد انسجامی در بیشتر نقاط کشور بودیم. کرد بودن مهسا امینی نیز در ابتدا این گمان را تقویت می‌کرد که شاید گروه‌های قوم‌گرا و تجزیه‌طلب در کردستان و حتی گروه‌های پان‌ترک قصد سوار شدن بر این ماجرا را داشته باشند اما مدعای نگارنده این است که اگرچه مانند هر اعتراض/ شورش دیگری به‌خصوص از سال ۱۳۹۶ تاکنون گروه‌های مختلف سیاسی تلاش کردند تا این جریان را به نفع خود مصادره کنند اما در مجموع اعتراضات اخیر اساساً ویژگی‌های قومی و تجزیه‌طلبانه نداشتند و حتی رسانه‌های رسمی نظام و حتی خود مقام معظم رهبری نیز چندان به نشر چنین دیدگاهی نپرداختند.
◄چالش‌های حقوقی سامان‌دهی تجمعات اعتراض‌آمیز در ایران/ پیمان حسنی
تجمع اعتراض آمیز ابزاری در دست مردم برای اعتراض به سیاست‌های دولت‌هاست. این حق چه در اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی و چه در قوانین اساسی کشورها به عنوان یکی از حقوق شهروندی، متجلی است. بی‌تردید آزادی تجمعات تا زمانی که مسالمت‌آمیز باشد، مورد حمایت دولت‌ها و قوانین اساسی آن‌ها خواهد بود و به محض انحراف از مسیر اصلی خود، با واکنش‌های مقتضی مواجه خواهد شد. در این نوشتار چالش‌های حقوقی سامان‌دهی تجمعات اعتراض در حقوق ایران بررسی شده و در نهایت، توصیه‌های راهبردی در جهت سامان‌دهی بهتر این موارد ارائه خواهد شد.
◄ظرفیت‏‌های فرصت‏‌ساز ناآرامی‏‌ها و اعتراضات/ مهدی شاپوری
با وجود اینکه اعتراضات و ناآرامی‏‌ها ممکن است نظام‏‌های سیاسی و دولت‏‌ها را به چالش بکشند، اما ظرفیت‏‌های فرصت‏‌سازی نیز در درون خودشان دارند که می‌‏تواند در راستای کارآمدی و مشروعیت حکم‏رانی مؤثر باشد. در این نوشتار به ظرفیت‌‏های فرصت‏‌ساز عام اعتراض و انتقاد برای نظام‌‏های سیاسی و جوامع با نگاه به ناآرامی‌‏های اخیر در ایران پرداخته می‏‌شود.
◄نقش کنش‏‌های گفتاری و رفتاری کارگزاران و نیروهای میدانی در شکل‏‌گیری و کنترل ناآرامی‏‌ها/ سعید صادقی جقه
در ماه‏‌های اخیر به خاطر تشدید معضلات اقتصادی و انباشت مطالبات مختلف اجتماعی و سیاسی، مدیریت و کنترل میدانی تجمعات اعتراضی به وظیفه‏‌ای دشوار و خطیر تبدیل شده است. اگرچه نیروهای میدانی حافظ نظم و امنیت، عموماً تلاش می‏‌کنند تجمعات اعتراضی را با کمترین هزینه و حاشیه امنیتی مدیریت نمایند، اما هنگامی که دایره اعتراضات گسترش می‏‌یابد، مدیریت آن‏ها نیز پیچیده‌‏تر و دشوارتر می‏‌شود. مدیریت تجمعات و ناآرامی‏‌هایی که پس از فوت مهسا امینی شکل گرفت، از این نظر بغرنج‌‏تر است که در این مورد، نهاد انتظامی کشور، اصلی‌‏ترین مخاطب معترضین بوده است. نوشتار حاضر با تأمل در کنش‏‌های گفتاری و رفتاری مسئولان سیاسی و انتظامی و نیز کنش‌‏های میدانی نیروهای تأمین‏‌کننده نظم و امنیت، نقش آن عوامل را در شکل‏‌گیری و کنترل ناآرامی‏‌ها جستجو کرده و توصیه‏‌هایی برای بهبود این عرصه‏‌ها ارائه نماید.
◄سازوکار‌های ترمیم شکاف معترضان و نظام سیاسی پس از ناآرامی‌های اخیر/ سید‌علی مرندی
ناآرامی‌های اخیر را می‌توان در چارچوب مخالفت با مداخله‌گری حکومت در عرصه سبک ‌زندگی فهم کرد؛ به این معنا که معترضان احساس می‌کنند دولت حوزه خصوصی را به رسمیت نمی‌شناسد و به همین دلیل نیز به آن معترض‏اند و مصداق بارز این اعتراض را در مسئله «حجاب قانونی» و «گشت ارشاد» پیگیری می‌کنند. اعتراضات اخیر از جهت رادیکال‏بودن بی‌سابقه است و همین مسئله ضروت ترمیم شکاف‌ها را بیش از پیش روشن می‌سازد. این نوشتار پس از بررسی تفاسیر مختلف از ناآرامی‌ها و مشخص‏کردن موضع خود نسبت به این تفاسیر، عوامل شکاف را بررسی و راه‏کار‌هایی برای ترمیم شکاف میان معترضان و نظام سیاسی ارائه می‌کند.
◄چکمه نو، عقب‌گرد روزآمد سرویس‌های اطلاعاتی نظام سلطه: تحلیلی بر جنبش- اغتشاش شهریور- مهر ۱۴۰۱/ محمد صمدی
جنبش- اغتشاش شهریور- مهر ۱۴۰۱، دست ‌کم دارای دو چهره اساسی است که یک چهره‌ی آن ناشی از متغیرها، عوامل و یا بهتر است بگوییم متأثر از مسائل درون‌سیستمی است و چهره دیگر تحت تأثیر متغیرها، عوامل و یا مسائل برون‌سیستمی قرار دارد. همین‌گونه، چهره‌ای از آن به مسائل بنیادین و ریشه‌ای و راهبردی بازمی‌گردد. چهره دیگر تحت تأثیر عوامل شتاب‌دهنده و چهره نهایی در پوشش نتایج و پیامدها قابل رؤیت و مشاهده است. گزارش حاضر به تبیین این چهره‌‏ها می‏‌پردازد.
◄ناآرامی‌های ۱۴۰۱ و پدیده حمایت بین‌المللی از اعتراضات/ یاسر نورعلی‌وند
شاید برای نخستین بار در تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی ایران است که اعتراضات در کشور به سرعت «جنبه بین‌المللی و جهانی» پیدا می‌کند و در کانون توجه و کنش جامعه بین‌المللی و افکار عمومی جهان قرار می‌گیرد. حمایت‌های بین‌المللی در دو سطح دولتی و غیردولتی به حدی فراگیر و بی‌سابقه است که نمی‌توان تأثیرات و پیامدهای آن را در تحلیل وضعیت موجود ناآرامی‌ها و موقعیت بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران نادیده گرفت. از این رو، بررسی این پدیده و تأثیر آن بر اعتراضات و روندهای مرتبط با آن، موضوعی پراهمیت و راهبردی است که محور اصلی گزارش حاضر را تشکیل می‌دهد.
◄چشم‌انداز ناآرامی‌های ۱۴۰۱/ سیدمسعود موسوی
به دنبال مرگ مهسا امینی، ناآرامی‏‌های فراگیری در کشور صورت گرفت که هنوز با گذشت ۴۰ روز ، این ناآرامی‌‏ها ادامه دارد. تبیین چرایی وقوع این ناآرامی‎‌ها و چشم‌‏اندازی که برای آن می‌‏توان در نظر گرفت، هدف نوشتار حاضر است. در این راستا برآنیم در این مقاله ضمن بررسی نقش کنش‌‎گران مؤثر در این ناآرامی‌‎ها و پیش‏ران‌های مؤثر در آینده آن، سناریوهای مختلفی را که می‌‏توان برای آینده این ناآرامی‏‌ها در نظر گرفت، بررسی کنیم.
◄نگاه دیگران: ناآرامی‌های ایران در نگاه اندیشکده‌های خارجی/ همت ایمانی
در این نوشتار سعی بر آن داریم تا ضمن بررسی دیدگاه‌های مطرح‌‏شده در برخی از اندیشکده‌های تأثیرگذار خارجی در خصوص اعتراضات اخیر شهروندان ایرانی، به تجزیه و تحلیل اثرات آن بر سیاست خارجی ایران بپردازیم. در نهایت نیز پیشنهاداتی به تصمیم‌گیران کشور به منظور برون‌رفت از بحران فعلی ارائه خواهد شد.

جلسه معرفی و نقد کتاب «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی»

جلسه معرفی و نقد کتاب «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی»

جلسه معرفی و نقد کتاب «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی»
با حضور دکتر «علیرضا ملایی توانی» دکتری تاریخ و استاد تمام پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، گردآورنده کتاب دکتر سیدمسعود موسوی-عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی و نویسندگان مقالات کتاب آقایان دکتر رضا بیگدلو، دکتر سعید ماخانی ، دکتر زهیر صیامیان گرجی، دکتر حسین هژبریان، دکتر فرزاد پورسعید، دکتر مهدی میرمحمدی، دکتر حمید اسماعیلی، دکتر یعقوب خزائی روز چهارشنبه ۹ آذرماه ۱۴۰۱ از ساعت ۱۴ تا ۱۶ سالن همایش پژوهشکده مطالعات راهبردی برگزار شد. برای مشاهده فیلم این جلسه به کانال آپارات پژوهشکده مطالعات راهبردی به نشانی زیر مراجعه کنید.

https://aparat.com/v/K4HRI

سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ

سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ

دولت‌های بزرگ مهم‌ترین و مؤثرترین بازیگران جامعه بین‌المللی هستند. آن‌ها در بروز رویدادها و تحولات مهم جهانی، شکل‌دادن به قواعد و هنجارهای بین‌المللی، تشویق و تنبیه بازیگرانِ دیگر نقش اساسی دارند. سیاست خارجی این دولت‌ها مؤلفه‌ای تأثیرگذار در موفقیت و شکست سیاست خارجی دولت‌های دیگر است. شناخت نظام بین‌الملل بدون درک درست و دقیق سیاست خارجی قدرت‌های بزرگ میسر نیست. امید است انتشار و مطالعه این کتاب به درک درست جامعهٔ‌کارشناسی و تصمیم‌گیری ایران از نظام بین‌الملل و بازیگران مؤثر آن منجر شود.

نویسنده کتاب محمود یزدان‌فام دانش‌آموخته دکتری روابط بین‌الملل از دانشگاه تهران و عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی است. حوزه‌های پژوهشی مورد علاقه ایشان امنیت بین‌الملل، جنگ ایران و عراق و سیاست خارجی آمریکاست. برخی از کتاب‌های تألیفی و ترجمه‌ای ایشان به شرح زیر است: • دولت‌های شکننده و امنیت انسانی؛ • منطق سیاست خارجی آمریکا؛ • دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران؛ • بررسی متون سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران‌؛ • سیاست خارجی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران؛‌ • جوامع امن و همسایگان؛ • تاریخ سیاسی و نظامی جنگ ایران و عراق؛ • جنگ محدود ایران و آمریکا در خلیج فارس.

به اهتمام: محمود یزدان‌فام
ناشر: پژوهشکده مطالعات راهبردی
نوبت چاپ: اول ۱۴۰۱
شمارگان: ۱۰۰
قیمت: ۲،۳۰۰،۰۰۰ ریال
شابک: ۹-۲۰-۵۷۱۶-۶۲۲-۹۷۸